16 / 1
شَرُّ النّاسِ
الکتاب
» إِنَّ شَرَّ الدَّوَآبِّ عِندَ اللهِ الصُّمُّ الْبُکْمُ الَّذِینَ لَا یَعْقِلُونَ » .(1)
«إِنَّ شَرَّ الدَّوَآبِّ عِندَ اللهِ الَّذِینَ کَفَرُواْ فَهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ» .(2)
الحدیث
11554.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : شَرُّ الناسِ مَن باعَ آخِرَتَهُ بِدُنیاهُ،وشَرٌّ مِن ذلک مَن باعَ آخِرَتَهُ بدنیا غَیرِهِ .(3)
11555.عنه صلى الله علیه و آله : شَرُّ الناسِ عندَ اللّه ِ یَومَ القِیامَةِ الذین یُکرَمُونَ اتِّقاءَ شَرِّهِم .(4)
11556.عنه صلى الله علیه و آله : شَرُّ الناسِ فاسِقٌ قَرَأ کتابَ اللّه ِ وتَفَقَّهَ فی دِینِ اللّه ِ ، ثُمّ بَذَلَ نَفسَهُ لِفاجِرٍ إذا نَشِطَ تَفَکَّهَ بِقِراءَتِهِ ومُحادَثَتِهِ ، فَیَطبَعُ اللّه ُ على قلبِ القائلِ والمُستَمِعِ .(5)
16 / 1
بدترینِ مردم
قرآن
«قطعاً بدترین جنبندگان نزد خدا ، کَران و لالانى اند که نمى اندیشند» .
«بى تردید، بدترین جنبندگان نزد خدا ، کسانى اند که کفر ورزیده اند و ایمان نمى آورند» .
حدیث
11554.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بدترینِ مردم ، کسى است که آخرتش را به دنیایش بفروشد و بدتر از او ، کسى است که آخرت خود را براى دنیاى دیگرانْ بفروشد .
11555.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : روز قیامت ، بدترینِ مردم در پیشگاه خدا ، کسانى هستند که مردم از ترسِ گزندشان به آنها احترام بگذارند .
11556.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بدترینِ مردم ، فاسقى است که کتابِ خدا را خوانده و در دین خدا ، دین شناس شده . سپس خود را در اختیار فردى فاجر مى گذارد که چون سرْخوش مى شود ، قرآن خواندن و گفتگو با او را وسیله شوخى و سرگرمىِ خویش قرار مى دهد . پس خداوند بر دلِ گوینده و شنونده ، مُهر مى زند .
11557.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ شَرَّ الناسِ عِندَ اللّه ِ تعالى یَومَ القِیامَةِ عالِمٌ لا یُنتَفَعُ بِعِلمِهِ .(6)
11558.عنه صلى الله علیه و آله ـ لِمُعاذٍ ـ: ألا اُنَبِّئُکَ بِشَرِّ الناسِ ؟! : مَن أکَلَ وَحدَهُ ، ومَنَعَ رِفدَهُ ، وسافَرَ وَحدَهُ، وضَرَبَ عَبدَهُ ، ألا اُنَبِّئُکَ بِشَرٍّ مِن هذا ؟! : مَن یُبغِضُ الناسَ ویُبغِضُونَهُ ، ألا اُنَبِّئُکَ بِشَرٍّ مِن هذا ؟! : مَن یُخشى شَرُّهُ ولا یُرجى خَیرُهُ ، ألا اُنَبِّئُکَ بِشَرٍّ مِن هذا ؟! : مَن باعَ آخِرَتَهُ بدُنیا غَیرِهِ ، ألا اُنَبِّئُکَ بِشَرٍّ مِن هذا ؟! : مَن أکَلَ الدُّنیا بالدِّینِ .(7)
11559.عنه صلى الله علیه و آله : إنّ مِن شَرِّ الناسِ عِندَ اللّه ِ عز و جل یَومَ القیامَةِ ذا الوَجهَینِ .(8)
11560.عنه صلى الله علیه و آله ـ لَمّا سُئلَ عَن شَرِّ الناسِ ـ: العُلَماءُ إذا فَسَدُوا .(9)
11561.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ مِن أشَرِّ الناسِ مَنزِلَةً عِندَ اللّه ِ یَومَ القِیامَةِ عَبدا أذهَبَ آخِرَتَهُ بِدُنیا غَیرِهِ .(10)
11562.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ مِن شَرِّ عِبادِ اللّه ِ مَن تَکرَهُ مُجالَسَتَهُ لِفُحشِهِ .(11)
11563.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ مِن شِرارِ الناسِ رَجُلٌ فاجِرٌ جَرِیءٌ ، یَقرَأُ کتابَ اللّه ِ تعالى لا یَرعَوِی إلى شَیْءٍ مِنهُ.(12)
11564.عنه صلى الله علیه و آله : شِرارُ الناسِ الذین یَشتَرُونَ الناسَ ویَبِیعُونَهُم .(13)
11557.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : در روز قیامت ، بدترینِ مردم در پیشگاه خداوند متعال عالِمى است که از علمش سودى نبرد .
11558.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ به مُعاذ ـ: آیا تو را از بدترین فردِ مردم ، خبر ندهم؟ کسى که تنها بخورَد ، داد و دِهِش نکند ، تنها سفر کند، و بنده اش را بزند . آیا بدتر از این را به تو نشناسانم؟ کسى که مردم را دشمن بدارد و مردم نیز او را دشمن بدارند . آیا بدتر از این را به تو نشناسانم؟ کسى که بیم شرّش برود و به خیرش امیدى نرود . آیا بدتر از این را به تو نشناسانم؟ کسى که آخرت خود را براى دنیاى دیگرى بفروشد . آیا بدتر از این را به تو نشناسانم؟ کسى که از راه دین، دنیاطلبى کند .
11559.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : در روز قیامت ، یکى از بدترینِ مردمان نزد خداوند عز و جل شخصِ دو روست .
11560.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در پاسخ به این سؤال که : بدترینْ مردم چه کسانى: عالمان ، هر گاه که فاسد شوند .
11561.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : روز قیامت ، یکى از کسانى که بدترین منزلت را در پیشگاه خداوند دارد، بنده اى است که آخرتِ خود را براى دنیاى دیگران ، از دست بدهد .
11562.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : یکى از بدترین بندگان خدا ، کسى است که بر اثر بدْ زبانى، کسى رغبت به همنشینى با او نمى کند .
11563.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : یکى از بدترینِ مردمان ، مردِ فاجر و گستاخى است که کتاب خداوند متعال را مى خوانَد و از هیچ چیز آن ، پند نمى گیرد .
11564.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بدترینِ مردمان ، کسانى هستند که در کارِ خرید و فروش انسان اند .
11565.عنه صلى الله علیه و آله : شِرارُ اُمَّتی الذین غُذُوا بِالنَّعیمِ ونَبَتَتْ علَیهِ أجسامُهُم(14).
11566.عنه صلى الله علیه و آله : شِرارُ الناسِ شِرارُ العُلَماءِ فی الناسِ .(15)
11567.جامع الأخبار عن رسول اللّه صلى الله علیه و آله : شَرُّ الناسِ المُثَلِّثُ ، قیلَ : [یا رسولَ اللّه ِ](16) ، وما المُثلِّثُ؟ قالَ: الذی یَسعى بأخِیهِ إلى السُّلطانِ ، فَیُهلِکُ نَفسَهُ ، ویُهلِکُ أخاهُ ، ویُهلِکُ السلطانَ .(17)
11568.الإمامُ الصّادقُ عن آبائه علیهم السلام : قالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : ألا اُنَبِّئُکُم بِشَرِّ الناسِ ؟ قالوا : بَلى یارسولَ اللّه ِ . قالَ : مَن أبَغضَ الناسَ وأبغَضَهُ الناسُ ، ثُمّ قالَ : ألا اُنَبِّئُکُم بِشَرٍّ مِن هذا ؟ قالوا: بلى یا رسولَ اللّه ِ . قالَ : الذی لا یُقِیلُ عَثرَةً، ولا یَقبَلُ مَعذِرَةٍ ، ولا یَغفِرُ ذَنبا . ثُمّ قالَ : ألا اُنَبِّئُکُم بِشَرٍّ مِن هذا ؟ قالوا : بلى یا رسولَ اللّه ِ . قالَ : مَن لا یُؤمَنُ شَرُّهُ ولا یُرجى خَیرُهُ .(18)
16 / 2
شِرارُ الخَلقِ
11569.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : ألا إنّ بعدَ زمانِکُم هذا زَمانا عَضُوضا ، یَعَضُّ المُوسِرُ على ما فی یَدِهِ حِذارَ الإنفاقِ ، وقد قالَ اللّه ُ تعالى : «وَما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ»(19) وسَیِّدُ شِرارِ الخَلقِ یُبایِعُونَ کُلَّ مُضطَرٍّ ، ألا إنَّ بَیعَ المُضطَرِّینَ حَرامٌ .(20)
11565.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بدترین افراد امّت من ، نازپروردگانِ متنعّم اند .
11566.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بدترینِ مردم ، بدترینِ عالمان در میان مردم اند .
11567.جامع الأخبار : پیامبر خدا فرمود : «بدترینِ مردم ، مثلِّث است» . گفته شد : اى پیامبر خدا! «مثلِّث» کیست ؟ فرمود : «کسى که از برادر [ـِ دینىِ] خود ، نزد حاکم ، بدگویى مى کند و در نتیجه ، هم خودش، هم برادرش ، و هم حاکم را به ورطه هلاکت مى اندازد» .
11568.امام صادق علیه السلام ـ به نقل از پدرانش علیهم السلام ـ: پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «آیا شما را از بدترین افراد مردم ، آگاه نسازم؟» . گفتند : چرا ، اى پیامبر خدا ! فرمود : «کسى که مردم را دشمن بدارد و مردم نیز او را دشمن بدارند» . سپس فرمود : «آیا بدتر از این را به شما نشناسانم؟» . گفتند : چرا ، اى پیامبر خدا ! فرمود : «کسى که از لغزشى در نمى گذرد و پوزشى را نمى پذیرد و گناهى را نمى بخشد» . سپس فرمود : «آیا شما را به بدتراز این فرد ، آگاه نسازم؟» . گفتند : چرا، اى پیامبر خدا ! فرمود : «کسى که نه از شرّش ایمنى هست ، و نه به خیرش امیدى» .
16 / 2
بدترینِ خلایق
11569.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بدانید که بعد از این روزگار شما ، روزگارى بس سخت ، فرا مى رسد ؛ توانگر ، آنچه را دارد ، از ترس انفاق ، با چنگ و دندان ، نگه مى دارد ، حال آن که خداوند متعال فرموده است : «اگر چیزى انفاق کنید ، عوضش را مى دهد» . سرآمدِ بدترین خلایق ، کسانى هستند که با افراد مُضطر ، معامله مى کنند . بدانید که معامله با افراد مُضطر ، نارواست .
11570.الإمامُ علیٌّ علیه السلام : قلتُ : اللّهُمّ لا تُحوِجْنی إلى أحَدٍ مِن خَلقِکَ ، فقالَ رسولُ اللّه صلى الله علیه و آله : یا علیُّ ، لا تَقولَنَّ هکذا … قُل : اللهُمَّ لا تُحْوِجْنی إلى شِرارِ خَلقِکَ ، قلتُ : یا رسولَ اللّه ِ، ومَن شِرارُ خَلقِهِ ؟ قالَ : الذینَ إذا اُعطُوا مَنَعُوا(21) ، وإذا مُنِعُوا عابُوا .(22)
16 / 3
شِرار المسلمینَ
11571.الکافی عن جابِرِ بنِ عبدِاللّه : قالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : ألا اُخبِرُکم بِشِرارِ رِجالِکُم ؟ قُلنا : بَلى یا رسولَ اللّه ِ ، فقالَ : إنَّ مِن شِرارِ رِجالِکُمُ البَهّاتُ الجَرِیءُ الفَحّاشُ ، الآکِلُ وَحدَهُ ، والمانِعُ رِفدَهُ ، والضّارِبُ عَبدَهُ ، والمُلجِئُ عِیالَهُ إلى غَیرِهِ .(23)
11572.الإمام علیّ علیه السلام عن رسول اللّه صلى الله عل ـ لِأصحابِهِ ـ: ألا اُخبِرُکم بِشِرارِکُم ؟ قالوا : بَلى یا رسولَ اللّه ِ ، قالَ : المَشّاؤونَ بِالنَّمِیمَةِ ، المُفَرِّقُونَ بینَ الأحِبَّةِ ، الباغُونَ لِلبُرآءِ العَیبَ .(24)
16 / 4
فَوقَ کلِّ شرٍّ
11573.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : خَصلَتانِ لیسَ فَوقَهُما مِنَ البِرِّ شَیءٌ : الإیمانُ بِاللّه والنَّفعُ لِعبادِ اللّه ِ ، وخَصلَتانِ لَیسَ فَوقَهُما مِنَ الشَّرِّ شَیءٌ : الشِّرکُ بِاللّه ِ والضُّرُّ لِعِبادِ اللّه ِ .(25)
11570.امام على علیه السلام : گفتم : خدایا! مرا محتاجِ هیچ کس از آفریدگانت مگردان . پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «اى على! این گونه نگو ؛ بلکه بگو : خدایا! مرا به بدترین افراد خلق خود ، نیازمند مگردان » . گفتم : اى پیامبر خدا! بدترین خلق او چه کسانى هستند؟ فرمود : «کسانى که چون به آنان عطا شود ، [از عطا کردن به دیگران] دریغ ورزند و هر گاه عطا نشوند ، عیبجویى و انتقاد کنند» .
16 / 3
بدترینِ مسلمانان
11571.الکافى ـ به نقل از جابر بن عبد اللّه ـ: پیامبر خدا فرمود : «آیا شما را از بدترینِ مردانتان آگاه نسازم؟» . گفتیم : چرا ، اى پیامبر خدا! فرمود : «از بدترین مردانِ شما ، کسانى هستند که به مردم ، پیوسته تهمت مى زنند ، گستاخ اند ، بدْ زبان اند ، تنهاخورند ، دستِ دهنده ندارند ، بنده خود را مى زنند و عائله شان را [براى تأمین مخارج خود ،] محتاج دیگران مى سازند» .
11572.امام على علیه السلام : پیامبر خدا ، به اصحاب خود فرمود : «آیا شما را از بدترین افرادتان آگاه نسازم؟ گفتند : چرا ، اى پیامبر خدا ! فرمود : «آنان که سخن چینى مى کنند ، میان دوستان ، جدایى مى افکنند، و براى بى گناه ، عیب مى تراشند» .
16 / 4
بالاتر از هر بدى
11573.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : دو کار است که هیچ کارِ خوبى بالاتر از آن دو نیست : ایمان به خدا و سود رساندن به بندگان خدا . و دو کار است که بالاتر از آن دو ، بدى اى وجود ندارد : شرک ورزیدن به خدا و زیان رساندن به بندگان خدا .
16 / 5
شرُّ الأخلاقِ
11574.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : شَرُّ ما فی رجُلٍ : شُحٌّ هالِعٌ ، وجُبنٌ خالِعٌ .(26)
16 / 6
شرُّ الاُمور
11575.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : شَرُّ الرِّوایَةِ [رِوایَةُ](27) الکَذِبِ ، وشَرُّ الاُمورِ مُحدَثاتُها ، وشَرُّ العَمى عَمَى القَلبِ ، وشَرُّ النَدامَةِ نَدامَةُ یَومِ القِیامَةِ … وشَرُّ الکَسبِ کَسبُ الرِّبا ، وشَرُّ المَأکَلِ أکلُ مالِ الیَتیمِ ظُلما .(28)
16 / 5
بدترین خوى ها
11574.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بدترین خصلت مرد ، حرصى است که او را بى تاب سازد و ترسى است که بندِ دلش را پاره کند .
16 / 6
بدترین کارها
11575.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بدترین روایت، روایتِ دروغ است و بدترین امور ، بدعت ها هستند و بدترین کورى ، کورىِ دل و بدترین پشیمانى ، پشیمانىِ روز قیامت … و بدترین درآمد ، رِبا و بدترین خوراک ، به ناحق خوردن مال یتیم است .
1) الأنفال : 22.
2) الأنفال : 55.
3) مکارم الأخلاق : ج 2 ص 319 ح 2656 عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه عن الإمام علیّ علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 77 ص 46 ح 3.
4) الکافی : ج 2 ص 327 ح 2 عن السکونیّ عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 75 ص 283 ح 10.
5) کنز العمّال : ج 10 ص 205 ح 29089 نقلاً عن عن ابن عمر.
6) الأمالی للطوسی : ص 527 ح 1162 عن أبی ذرّ ، بحارالأنوار : ج 77 ص 76 ح 3.
7) کنز العمّال : ج 16 ص 92 ح 44045 نقلاً عن ابن عساکر عن معاذ.
8) الخصال : ص 38 ح 17 عن أبی هریرة ، بحار الأنوار : ج 75 ص 204 ح 6.
9) تحف العقول : ص 35 ، بحار الأنوار : ج 77 ص 138 ح 7.
10) کنز العمّال : ج 6 ص 81 ح 14934 عن أبی أمامة.
11) الکافی : ج 2 ص 325 ح 8 عن سماعة عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 1 ص 150.
12) کنز العمّال : ج 10 ص 209 ح 29104 نقلاً عن الدیلمی عن أبی سعید.
13) کنز العمّال : ج 4 ص 38 ح 9392 نقلاً عن الدیلمی عن أبی ذرّ.
14) تاریخ دمشق : ج 43 ص 311 ح 9194 عن أبی هریرة ؛ تنبیه الخواطر : ج 1 ص 178.
15) کنز العمّال : ج 10 ص 211 ح 29114 عن معاذ.
16) ما بین المعقوفین أثبتناه من بحار الأنوار.
17) جامع الأخبار : ص 437 ح 1226 ، بحارالأنوار : ج 75 ص 377 ح 31.
18) الأمالی للصدوق : ص 381 ح 486 عن جمیل بن صالح ، بحار الأنوار : ج 72 ص 203 ح 1.
19) سبأ : 39.
20) کنز العمّال : ج 4 ص 62 ح 9522 عن حذیفة.
21) فی المصدر : «منّوا» ، وما أثبتناه من بحارالأنوار.
22) تنبیه الخواطر : ص 39 ، بحار الأنوار : ج 93 ص 325 ح 6.
23) الکافی : ج 2 ص 292 ح 13 ، بحار الأنوار : ج 72 ص 115 ح 13.
24) الخصال : ص 183 ح 249 عن حمّاد بن عمرو عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 75 ص 212 ح 1.
25) تحف العقول : ص 35 ، بحار الأنوار : ج 77 ص 137 ح 2.
26) سنن أبی داوود : ج 1 ص 564 ح 2511 عن أبی هریرة.
27) ما بین المعقوفین أثبتناه من بحارالأنوار.
28) الأمالی للصدوق : ص 577 ح 788 عن أبی الصباح الکنانى عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 77 ص 115 ح 8.
