3 / 1
دَفعُ مُعالَجَةِ الأطِبّاءِ مَهما أمکَنَ
10719.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : تَجَنَّبِ الدَّواءَ مَا احتَمَلَ بَدَنُکَ الدَّاءَ ، فَإِذا لَم یَحتَمِلِ الدّاءَ فَالدَّواءُ.(1)
10720.عنه صلى الله علیه و آله : مَن غَلَبَت صِحَّتُهُ مَرَضَهُ فَلا یَتَداوى.(2)
10721.عنه صلى الله علیه و آله : مَنِ استَقَلَّ بِدائِهِ فَلا یَتَداوَیَنَّ ؛ فَإِنَّهُ رُبَّ دَواءٍ یورِثُ الدّاءَ.(3)
3 / 2
حِیلَةُ الصِّحَّةِ
10722.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : لِکُلِّ شَیءٍ حیلَةٌ ، وحیلَةُ الصِّحَّةِ فِی الدُّنیا أربَعُ خِصالٍ : قِلَّةُ الکَلامِ ، و قِلَّةُ المَنامِ ، و قِلَّةُ المَشیِ ، و قِلَّةُ الطَّعامِ.(4)
3 / 1
پرهیز از مراجعه به پزشک تا سر حدّ امکان
10719.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : تا هنگامى که بدنت درد را تحمّل مى کند ، از دارو بپرهیز و آن گاه که درد را تحمّل نکرد ، نوبت دارو مى رسد.
10720.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس سلامت تنش بر بیمارى اش چیرگى دارد ، مداوا نکند.
10721.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس مى تواند با بیمارىِ خود ، سر کند ، حتما از درمان بپرهیزد ؛ زیرا بسا دارویى که خود ، بیمارى بر جاى مى نهد.
3 / 2
راه تن درستى
10722.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کارى، چاره اى دارد و راه تن درستى در دنیا ، چهار چیز است : کم سخن گفتن ، کم خفتن ، کم راه رفتن و کم خوردن.
10723.عنه صلى الله علیه و آله : صوموا تَصِحّوا.(5)
10724.عنه صلى الله علیه و آله : سافِروا تَصِحّوا وتَسلَموا.(6)
10725.عنه صلى الله علیه و آله : سافِروا تَصِحّوا ، و جاهِدوا تَغنَموا ، و حُجّوا تَستَغنوا.(7)
3 / 3
أسبابُ النّضارة
10726.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : ثَلاثَةٌ یَفرَحُ بِهِنَّ الجِسمُ ویَربو : الطِّیبُ ، ولِباسُ اللَّیِّنِ(8) ، وشُربُ العَسَلِ.(9)
10727.عنه صلى الله علیه و آله : الطِّیبُ یَسُرُّ ، والعَسَلُ یَسُرُّ ، وَالنَّظَرُ إلَى الخُضرَةِ یَسُرُّ ، وَالرُّکُوبُ یَسُرُّ.(10)
3 / 4
أسبابُ طُولِ العُمُرِ
10728.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : أربَعَةٌ تَزیدُ فی العُمُرِ : التَّزویجُ بِالأَبکارِ ، وَ الاِغتِسالُ بِالماءِ الحارِّ ، وَالنَّومُ عَلَى الیَسارِ ، وأکلُ التُّفّاحِ بِالأَسحارِ.(11)
10729.عنه صلى الله علیه و آله : بَشِّرِ المَحرورینَ بِطولِ العُمُرِ.(12)
10723.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : روزه بگیرید تا تندرست بمانید.
10724.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : سفر کنید تا تندرست و سالم بمانید.
10725.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : سفر کنید تا تندرست بمانید. جهاد کنید تا غنیمت به چنگ آورید. حج بگزارید تا بى نیاز شوید.
3 / 3
عوامل شادابى
10726.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : سه چیز است که تن ، به واسطه آنها شاداب مى شود و رشد مى کند : بوى خوش ، جامه نرم و نوشیدن عسل.
10727.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بوى خوش ، شادى مى آورد. عسل ، شادى مى آورد. نگریستن به سبزه ، شادى مى آورد. و سوارى ، شادى مى آورد.
3 / 4
عوامل طول عُمر
10728.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : چهار چیز ، بر عمر مى افزاید : ازدواج با دوشیزگان ، غسل کردن با آبِ گرم ، خفتن بر شانه چپ ، و خوردن سیب در سحرگاهان.
10729.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : گرمْ مزاجان(13) را به درازى عمر ، مژده ده.
10730.کتاب من لا یحضره الفقیه عن رسول اللّه صلى الله عل مَن أرادَ البَقاءَ ـ ولا بَقاءَ ـ فَلُیباکِرِ الغَداءَ ، وَلیُجَوِّدِ الحِذاءَ ، وَلیُخَفِّفِ الرِّداءَ ، وَلیُقِلَّ مُجامَعَةَ النِّساءِ. قیلَ : یا رَسولَ اللّه ِ ، وما خِفَّةُ الرِّداءِ؟ قالَ : قِلَّةُ الدَّینِ.(14)
3 / 5
ما یورِثُ الشَّیبَ المُبَکَّرَ
10731.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : عَشرَةُ أشیاءَ تورِثُ الشَّیبَ : کَثرَةُ مُعانَقَةِ النِّساءِ ، و غَسلُ الرَّأسِ بِالطّینِ ، و طولُ المُقامِ عَلَى الخَلاءِ ، و الکَلامُ عَلى رَأسِ الحَدَثِ ، و کَثرَةُ الطِّیبِ ، و شُربُ الماءِ بِاللَّیلِ ، وَ النَّظَرُ إلَى الفَرجِ ، وَالنَّومُ عَلَى الوَجهِ ، و شُربُ الماءِ مِن قِیامٍ ، ومَسحُ الوَجهِ بِالکُمَّینِ.(15)
10732.عنه صلى الله علیه و آله : لا تَدَعُوا العَشاءَ ولَو عَلى حَشَفَةٍ ، إنّی أخشى عَلى اُمَّتی مِن تَرکِ العَشاءِ الهَرَمَ ؛ فَإِنَّ العَشاءَ قُوَّةُ الشَّیخِ وَالشّابِّ.(16)
3 / 6
رَأسُ الدَّواءِ
10733.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : المَعِدَةُ بَیتُ کُلِّ داءٍ ، وَالحِمیَةُ رأسُ کُلِّ دَواءٍ.(17)
10730.کتاب من لا یحضره الفقیه : پیامبر خدا فرمود : «هر که جاودانگى را مى خواهد ـ و البتّه جاودانگى اى [براى غیر خدا] نیست ـ باید که چاشت را زودتر بخورد ،(18) کفش خوب [و مناسب] بپوشد ، رَداى سَبُک برگیرد ، و کمتر با زنان بیامیزد». پرسیدند : اى پیامبر خدا! رداى سَبُک چیست؟ فرمود : «کم بودن بدهى».
3 / 5
آنچه موجب پیرىِ زودرس مى شود
10731.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : ده چیز، پیرى به بار مى آورد : فراوانىِ آمیزش [جنسى] با زنان ، شستن سر با گِل ، توقّف زیاد در آبریزگاه ، سخن گفتن هنگام قضاى حاجت ، فراوانى [استعمال] بوى خوش ، نوشیدن آب به هنگام شب ، نگریستن به شرمگاه [زن] ، به رو خفتن ، ایستاده آب نوشیدن ، و آستین را به صورت مالیدن.
10732.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : شام را وا مگذارید ، هر چند به خوردن دانه خرمایى خشکیده باشد. من بر امّت خویش از این بیم دارم که از وا گذاردن شام، پیرى و در هم شکستگى به سراغشان آید ؛ چرا که شام ، مایه نیرومندىِ پیر و جوان است.
3 / 6
سرآمد درمان
10733.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : معده ، خانه همه دردهاست و پرهیز ، سرآمد همه درمان ها.
10734.عنه صلى الله علیه و آله : الحِمیَةُ رَأسُ الدَّواءِ ، وَالمَعِدَةُ بَیتُ الدّاءِ ، وعَوِّدوا کُلَّ جِسمٍ مَا اعتادَ.(19)
3 / 7
الحُزنُ وَالمَرَضُ
10735.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مَن کَثُرَ هَمُّهُ ، سَقِمَ بَدَنُهُ.(20)
10736.عنه صلى الله علیه و آله : الهَمُّ نِصفُ الهَرَمِ.(21)
3 / 8
خَواصُّ الطِّیبِ
10737.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : الطِّیبُ یَشُدُّ القَلبَ.(22)
10738.عنه صلى الله علیه و آله : ما طابَت رائِحَةُ عَبدٍ إلّا زادَ عَقلُهُ.(23)
10739.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ الرّیحَ الطَّیِّبَةَ ؛ تَشُدُّ القَلبَ ، و تَزیدُ فِی الجِماعِ.(24)
10740.عنه صلى الله علیه و آله : مَن أکَلَ قَبلَ أن یَشرَبَ و تَسَحَّرَ ، و مَسَّ شَیئا مِنَ الطِّیبِ ؛ قَوِیَ عَلَى الصِّیامِ.(25)
10734.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : پرهیز ، سرآمد درمان ، و معده ، خانه درد است. هر بدنى را به همان چیزى که بدان خو مى گیرد ، عادت دهید.
3 / 7
اندوه و بیمارى
10735.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس اندوه [و دغدغه اش] فراوان شود ، بدنش بیمار مى گردد.
10736.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : اندوه [و دغدغه] ، نیمى از پیرى است.
3 / 8
خاصیت هاى بوى خوش
10737.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بوى خوش ، قلب را تقویت مى کند.
10738.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ بنده اى خوش بو نیست ، مگر آن که عقلش افزون مى گردد.
10739.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بوى خوش ، قلب(26) را محکم مى کند و بر [توان] آمیزش مى افزاید.
10740.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس پیش از نوشیدن چیزى ، غذا بخورد و سَحَرى میل کند و قدرى بوى خوش [بر خود] بمالد ، بر روزه گرفتن ، توان بیشترى مى یابد.
3 / 9
ما یَجلو البَصرَ
10741.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : ثلاثٌ یَزدنَ فی قوةِ البصرِ : الکحلُ بالإثمَدِ والنَظَرُ إلى الخُضرةِ والنَظرُ إلى الوَجهِ الحَسنِ.(27)
3 / 10
الحَثُّ علَى النَّظافَةِ
10742.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إنَّ اللّه َ طَیِّبٌ یُحِبُّ الطَّیِّبَ، نَظیفٌ یُحِبُّ النَّظافَةَ.(28)
10743.عنه صلى الله علیه و آله : طَهِّروا هذهِ الأجسادَ طَهَّرَکُمُ اللّه ُ ؛ فإنّهُ لَیسَ عَبدٌ یَبیتُ طاهِرا إلّا باتَ مَعَهُ مَلَکٌ فی شِعارِهِ ، ولا یَتَقَلَّبُ ساعَةً مِن اللّیلِ إلّا قالَ : اللّهُمّ اغفِرْ لعَبدِکَ فإنّهُ باتَ طاهِرا.(29)
10744.عنه صلى الله علیه و آله : بِئسَ العَبدُ القاذُورَةُ.(30)
10745.عنه صلى الله علیه و آله : هَلَکَ المُتَقذَّرونَ.(31)
10746.عنه صلى الله علیه و آله ـ لَمّا أبصَرَ رجُلاً شَعثا شَعرُ رأسِهِ ، وَسخَة: مِن الدِّینِ المُتعَةُ وإظهارُ النِّعمَةِ.(32)
10747.عنه صلى الله علیه و آله : لا تُؤْوُا التُّرابَ خَلفَ البابِ ؛ فإنّهُ مَأوَى الشَّیاطِینِ.(33)
3 / 9
آنچه نور چشم را زیاد مى کند
10741.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : سه چیز ، نور چشم را زیاد مى کند: سرمه کشیدن، نگاه کردن به سبزه و نگاه کردن به روى زیبا.
3 / 10
تشویق به پاکیزگى
10742.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداوند ، پاک است و شخص پاک را دوست دارد ؛ پاکیزه است و پاکیزگى را دوست دارد.
10743.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : این بدن ها را پاکیزه سازید، [تا] خداوند ، [جان] شما را پاکیزه گرداند؛ زیرا هیچ بنده اى نیست که شب با بدنى پاکیزه بخوابد ، مگر این که فرشته اى در میان جامه او با وى مى خوابد و هیچ ساعتى از شب از این پهلو به آن پهلو نمى چرخد ، مگر این که آن فرشته مى گوید : خدایا! بنده ات را بیامرز؛ زیرا با بدنى پاکیزه خوابیده است.
10744.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : چه بد است بنده کثیف و بى قید!
10745.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مردمان کثیف و پلشت ، به هلاکت در مى افتند.
10746.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ وقتى مردى را دید که موهایى ژولیده و جامه اى چرک: استفاده از نعمت هاى خدا و آشکار ساختن نعمت ، جزو دین است.
10747.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خاکروبه را پشت در [حیاط] جمع نکنید؛ زیرا لانه شیطان مى شود.
10748.عنه صلى الله علیه و آله : لا تُبَیِّتوا القُمامَةَ فی بُیوتِکُم وأخرِجوها نَهارا ؛ فإنّها مَقعَدُ الشَّیطانِ.(34)
10749.عنه صلى الله علیه و آله : بَیتُ الشَّیاطینِ مِن بُیوتِکُم بَیتُ العَنکَبوتِ.(35)
10750.سنن أبی داوود عن جابرِ بنِ عبد اللّه ِ : أتانا رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله فرأى رجُلاً شَعِثا قد تَفَرَّقَ شَعرُهُ ، فقالَ : أما کانَ یَجِدُ هذا ما یُسَکِّنُ بهِ شَعرَهُ ؟ ! ورأى رجُلاً آخَرَ (و) علَیهِ ثیابٌ وسِخَةٌ فقالَ : أما کانَ هذا یَجِدُ ماءً یَغسِلُ بهِ ثَوبَهُ ؟ !(36)
10751.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : تَنَظَّفوا بکُلِّ ما استَطَعتُم ؛ فإنَّ اللّه َ تعالى بَنَى الإسلامَ علَى النَّظافَةِ ، ولَن یَدخُلَ الجَنَّةَ إلّا کُلُّ نَظیفٍ.(37)
10752.عنه صلى الله علیه و آله : إنّ الإسلامَ نَظیفٌ فتَنَظَّفوا ؛ فإنَّهُ لا یَدخُلُ الجَنَّةَ إلّا نَظیفٌ.(38)
10753.عنه صلى الله علیه و آله : إنّ اللّه َ یُحِبُّ النّاسِکَ النَّظیفَ.(39)
10754.عنه صلى الله علیه و آله ـ فی وَصیته لعلیٍّ علیه السلام ـ: یا علیُّ ، على النّاسِ فی کُلَّ مِن سَبعةِ أیّامٍ الغُسلُ ، فاغْتَسِلْ فی کُلِّ جُمُعةٍ ولَو أنّکَ تَشْتری الماءَ بِقُوتِ یَومِکَ وتَطْویهِ ، فإنَّهُ لیسَ شَیءٌ مِن التَّطَوُّعِ أعْظَمَ مِنهُ.(40)
10748.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : زباله را شب در خانه هاى خود ، نگه ندارید و آن را در روز به بیرون از خانه منتقل کنید؛ زیرا زباله جایگاه شیطان است.
10749.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خانه هاى عنکبوتى که در اتاق هاى شماست ، لانه شیاطین اند.
10750.سنن أبى داوود ـ به نقل از جابر بن عبد اللّه ـ: پیامبر خدا نزد ما آمد و چشمش به مردى افتاد که موهایش ژولیده و در هم بود. فرمود : «آیا این مرد ، چیزى پیدا نکرده که با آن ، موهاى خود را مرتّب کند؟!» و مرد دیگرى را دید که لباس هایى چرکین به تن داشت. فرمود : «آیا این مرد ، آبى پیدا نکرده که با آن ، لباسش را بشوید؟!».
10751.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خودتان را با هر وسیله اى که مى توانید ، پاکیزه کنید؛ زیرا خداوند متعال ، اسلام را بر پایه پاکیزگى ، بنا کرده است و هرگز به بهشت نمى رود ، مگر کسى که پاکیزه باشد.
10752.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : همانا اسلام ، پاکیزه است. پس شما هم پاکیزه باشید؛ زیرا جز پاکیزه ، کسى به بهشت نمى رود.
10753.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداوند، عبادت کننده پاکیزه را دوست دارد.
10754.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در سفارش به امام على علیه السلام ـ: اى على! مردم باید هر هفت روز یک بار ، غسل کنند (حمّام بروند). بنا بر این ، هر جمعه غسل کن ؛ حتّى اگر لازم شود که براى تهیّه آب آن ، خوراک روزانه ات را بفروشى و گرسنه بمانى؛ زیرا هیچ امر مستحبّى ، بالاتر از غسل جمعه نیست.
3 / 11
النَّظافَةُ وَالصِّحَّةُ
أ ـ غَسلُ الثَّوبِ
10755.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مَنِ اتَّخَذَ ثَوبا ، فَلیُنَظِّفهُ.(41)
10756.عنه صلى الله علیه و آله : یا عائشةُ ! اغسِلی هذَینِ الثَّوبَینِ ، أما عَلِمتِ أنَّ الثَّوبَ یُسَبِّحُ ، فإذا اتَّسَخَ انقَطَعَ تَسبیحُهُ ؟!(42)
ب ـ غَسلُ المِندیلِ
10757.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : لا تُؤوُوا مِندیلَ الغَمَرِ فِی البَیتِ ؛ فَإِنَّهُ مَربِضٌ لِلشَّیاطینِ.(43)
ج ـ تَغطِیَةُ الإِناءِ
10758.الإمام الباقر علیه السلام : کانَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله یُعجِبُهُ الإِناءُ المُطبَقُ.(44)
10759.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : غَلِّقوا أبوابَکُم ، وأوکِئوا أسقِیَتَکُم ، وخَمِّروا آنِیَتَکُم.(45)
10760.عنه صلى الله علیه و آله : أجیفوا أبوابَکُم ، و أکفِئوا آنِیَتَکُم ، و أوکِئوا أسقِیَتَکُم ، و أطفِئوا سُرُجَکُم ؛ فَإِنَّهُ لَم یُؤذَن لَهُم بِالتَّسَوُّرِ عَلَیکُم.(46)
3 / 11
پاکیزگى و بهداشت
الف ـ شستن جامه
10755.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس جامه اى بر مى گیرد ، باید آن را تمیز کند.
10756.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : اى عایشه! این دو لباس را بشوى. مگر نمى دانى که لباس ، تسبیح [خدا] مى گوید و هر گاه کثیف شود ، از تسبیح باز مى ایستد؟
ب ـ شستن دستمال
10757.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : دستمال آلوده به چربى و بوى گوشت را در خانه مگذارید ، که آن ، خفتنگاه شیطان هاست.
ج ـ پوشاندن روى ظرف
10758.امام باقر علیه السلام : پیامبر صلى الله علیه و آله ، ظرف سرپوشدار را مى پسندید.
10759.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بر درهایتان قفل بزنید ، دهانه مشک هایتان را ببندید و بر ظرف هایتان درپوش بگذارید.
10760.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : درب [خانه] هایتان را ببندید ، ظرف هایتان را وارونه بگذارید ، دهانه مَشک هایتان را ببندید ، و چراغ هایتان را خاموش کنید ؛ زیرا به آنان (شیاطین) اجازه داده نشده است که از دیوار خانه هاى در بسته شما بالا روند.
10761.مسند ابن حنبل عن أبی هریرة : أمَرَنا رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله بِتَغطِیَةِ الوَضوءِ ، و إیکاءِ السِّقاءِ ، و إکفاءِ الإِناءِ.(47)
10762.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : أغلِقُوا البابَ و أوکِئُوا السِّقاءَ ، وأکفِئُوا الإِناءَ ـ أو خَمِّرُوا الإِناءَ ـ و أطفِئُوا المِصباحَ ؛ فَإِنَّ الشَّیطانَ لا یَفتَحُ غَلَقا ، و لا یَحِلُّ وِکاءً ، و لا یَکشِفُ آنِیَةً ، و إنَّ الفُوَیسِقَةَ تُضرِمُ عَلَى النّاسِ بَیتَهُم.(48)
د ـ غَسلُ الرَأسِ بِالسِّدرِ
10763.الإمام علیّ علیه السلام : لَمّا أمَرَ اللّه ُ عز و جل رَسولَهُ صلى الله علیه و آله بِإِظهارِ الإِسلامِ و ظَهَرَ الوَحیُ ، رَأى قِلَّةً مِنَ المُسلِمینَ ، وکَثرَةً مِنَ المُشرِکینَ ، فَاهتَمَّ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله هَمّا شَدیدا ، فَبَعَثَ اللّه ُ عز و جلإلَیهِ جَبرَئیلَ علیه السلام بِسِدرٍ مِن سِدرَةِ المُنتَهى ، فَغَسَلَ بِهِ رَأسَهُ ؛ فَجَلا بِهِ هَمَّهُ.(49)
10764.کتاب من لا یحضره الفقیه : إنَّ رَسولَ اللّه ِ صلى الله علیه و آله اغتَمَّ ، فَأَمَرَهُ جَبرَئیلُ علیه السلام أن یَغسِلَ رَأسَهُ بِالسِّدرِ ، و کانَ ذلِکَ سِدرا مِن سِدرَةِ المُنتَهى.(50)
ه ـ أخذُ الشّارِبِ
10765.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مَن أخَذَ مِن شارِبِهِ و أظفارِهِ فی کُلِّ جُمُعَةٍ ، أدخَلَ اللّه ُ فیهِ شِفاءً ، وأخرَجَ مِنهُ داءً.(51)
10761.مسند ابن حنبل ـ به نقل از ابو هریره ـ: پیامبر خدا به ما فرمود که آب وضو را بپوشانیم ، دهانه مَشک را ببندیم و ظرف را وارونه بگذاریم.
10762.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : درب [خانه] هایتان را ببندید ، دهانه مشک را ببندید ، ظرف را وارونه بگذارید (یا درپوش بگذارید) و چراغ را خاموش کنید ؛ زیرا شیطان ، درِ بسته اى را باز نمى کند و سرِ بسته مَشکى را نمى گشاید و درِ ظرفى را بر نمى دارد ، و موش ، خانه مردم را بر سرشان آتش مى زند.
د ـ شستن سر با سِدر
10763.امام على علیه السلام : هنگامى که خداوند ، پیامبر خویش را به آشکار ساختن اسلام فرمان داد و وحى هویدا شد ، پیامبر صلى الله علیه و آله کم بودن شمارِ مسلمانان و فراوان بودن شمارِ کافران را دید. پس به سختى اندوهگین شد. در این هنگام ، خداوند ، جبرئیل علیه السلام را با قدرى سدر از «سدرة المنتهى» فرستاد. وى ، سرش را با آن شست و بدین وسیله ، اندوهش را برطرف کرد.
10764.کتاب من لا یحضره الفقیه : پیامبر خدا ، اندوهگین شد. پس جبرئیل علیه السلام به او توصیه کرد سرِ خویش را با سدر بشوید. آن سدر ، از «سدرة المنتهى» بود.
ه ـ گرفتن سبیل
10765.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس در هر جمعه ، قدرى از سبیل و ناخن هاى خود را بگیرد ، خداوند به [بدن] او شفایى مى نهد و دردى را از او برون مى بَرَد.
و ـ تَقلیمُ الأظفارِ
10766.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : تَقلیمُ الأَظفارِ ؛ یَمنَعُ الدّاءَ الأَعظَمَ ، ویُدِرُّ الرِّزقَ.(52)
ز ـ الحِذاءُ والصِّحَّةُ
10767.الإمام الحسین علیه السلام : قالَ لی رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : یا بُنَیَّ… وَاستَجِدِ النِّعالَ ؛ فَإِنَّها خَلاخیلُ الرِّجالِ.(53)
ح ـ النَّهیُ عَنِ الِاستِشفاءِ بِالعُیونِ الحارّةِ وَالمِیاهِ المُرَّةِ
10768.الإمام الصادق علیه السلام : نَهى رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله عَنِ الِاستِشفاءِ بِالحَمّاتِ(54) ؛ و هِیَ العُیونُ الحارَّةُ الَّتی تَکونُ فِی الجِبالِ الَّتی توجَدُ فیها رائِحَةُ الکِبریتِ.(55)
3 / 12
السِّواک
أ ـ الحَثُّ عَلَى السِّواکِ
10769.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : لَولا أن أشُقَّ على اُمَّتی لأَمَرتُهُم بِالسِّواکِ مَع کُلِّ صلاةٍ.(56)
و ـ کوتاه کردن ناخن ها
10766.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : کوتاه کردن ناخن ها ، مانع [بروز] درد بزرگ مى شود و روزى را سرشار مى سازد.
ز ـ نقش کفش در سلامت
10767.امام حسین علیه السلام : پیامبر صلى الله علیه و آله به من فرمود : «فرزندم !… کفش خوب به پا کن که کفش ، خلخالِ (زینت پاى) مردان است».
ح ـ نهى از درمان با چشمه هاى آب گرم و آب هاى تلخ
10768.امام صادق علیه السلام : پیامبر صلى الله علیه و آله از درمان با چشمه هاى آب گرم ، نهى فرموده است ؛ یعنى همان چشمه هاى آب گرم که در کوهستان هاست و بوى گوگرد دارد.
3 / 12
مسواک
الف ـ تشویق به مسواک زدن
10769.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : اگر ترس از سختگیرى بر امّتم نبود ، دستور مى دادم که با هر نمازى مسواک بزنند.
10770.عنه صلى الله علیه و آله ـ فی وصیَّتِهِ لعلیٍّ علیه السلام ـ: علَیکَ بالسِّواکِ عِندَ کُلِّ وُضوءٍ.(57)
10771.عنه صلى الله علیه و آله ـ أیضا ـ: یا علیُّ ، علَیکَ بالسِّواکِ ، وإن استَطَعتَ أن لا تُقِلَّ مِنهُ فافعَلْ ، فإنَّ کُلَّ صلاةٍ تُصَلِّیها بالسِّواکِ تَفضُلُ على التی تُصَلِّیها بغَیرِ سِواکٍ أربَعینَ یَوما.(58)
10772.عنه صلى الله علیه و آله : الوُضوءُ شَطرُ الإیمانِ ، والسِّواکُ شَطرُ الوُضوءِ.(59)
10773.عنه صلى الله علیه و آله : طَیِّبُوا أفواهَکُم بِالسِّواکِ؛ فإنّها طُرُقُ القُرآنِ.(60)
10774.عنه صلى الله علیه و آله : نَظِّفُوا أفواهَکُم ؛ فإنّها طُرُقُ القرآنِ.(61)
ب ـ تَوصِیَةُ جَبرَئیلَ بالسِّواکِ
10775.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مازالَ جَبرئیلُ علیه السلام یُوصِینی بالسِّواکِ حتّى خَشِیتُ أن اُدرَدَ أو اُحفِیَ.(62)
10776.عنه صلى الله علیه و آله : مازالَ جَبرَئیلُ یُوصِینی بالسِّواکِ حتّى خِفتُ على سِنّی.(63)
10777.عنه صلى الله علیه و آله : ما أتانی صاحِبی جَبرَئیلُ علیه السلام إلّا أوصانی بالسِّواکِ حتّى خَشِیتُ أن اُحفِیَ مَقادِیمَ فِیَّ.(64)
10778.عنه صلى الله علیه و آله : مازالَ [جَبرئیلُ](65) یُوصِینی بالسِّواکِ حتّى ظَنَنتُ أ نّهُ سَیَجعَلُهُ فَریضَةً.(66)
10770.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در سفارش به على علیه السلام ـ: بر تو باد مسواک زدن با هر وضویى.
10771.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در سفارش به على علیه السلام ـ: بر تو باد مسواک زدن. اگر توانستى که از این کار کم نکنى ، چنین کن ؛ زیرا هر نمازى که با مسواک زدن بخوانى ، از چهل روز نمازى که بى مسواک زدن بگزارى ، برتر است.
10772.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : وضو ، جزء ایمان است و مسواک زدن ، جزء وضو.
10773.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : دهان هاى خود را با مسواک زدن ، خوش بو کنید ؛ زیرا دهان هاى شما گذرگاه هاى قرآن است.
10774.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : دهان هاى خود را پاکیزه کنید ؛ زیرا گذرگاه هاى قرآن اند.
ب ـ سفارش جبرئیل به مسواک زدن
10775.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : جبرئیل علیه السلام پیوسته مرا به مسواک زدن سفارش مى کرد، تا جایى که ترسیدم دندان هایم از ریشه در آیند یا ساییده شوند.
10776.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هماره جبرئیل علیه السلام مرا به مسواک زدن سفارش مى کرد ، به اندازه اى که نگران دندان هاى خود شدم.
10777.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ گاه دوستم جبرئیل علیه السلام نزد من نیامد، مگر این که مرا به مسواک زدن توصیه کرد ، تا جایى که نگران ساییده شدن دندان هاى پیشِ خود شدم.
10778.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : جبرئیل علیه السلام همواره مرا به مسواک زدن توصیه مى کرد ، چندان که گمان کردم به زودى ، این کار را واجب خواهد کرد.
ج ـ مَنافِعُ السِّواکِ
10779.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مَنِ استَعمَلَ الخَشَبَتَینِ أمِنَ مِن عَذابِ الکَلبَتَینِ.(67)
10780.عنه صلى الله علیه و آله : السِّواکُ یَزِیدُ الرَّجُلَ فَصاحَةً.(68)
د ـ أدَبُ السِّواکِ
10781.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : اِستاکُوا عَرضا ولا تَستاکُوا طُولاً.(69)
10782.عنه صلى الله علیه و آله : اِکتَحِلُوا وَترا، واستاکُوا عَرضا.(70)
10783.مکارم الأخلاق : [کان النبیُّ صلى الله علیه و آله إذا استاکَ استاکَ عَرضا](71) ، وکانَ یَستاکُ کُلَّ لَیلَةٍ ثلاثَ مَرّاتٍ : مَرَّةً قَبلَ نَومِهِ ، ومَرَّةً إذا قامَ مِن نَومِهِ إلى وِردِهِ ، ومَرَّةً قَبلَ خُروجِهِ إلى صلاةِ الصُّبحِ ، وکانَ یَستاکُ بالأراکِ أمَرَهُ بذلک جَبرَئیلُ.(72)
ه ـ استِحبابُ السِّواکِ فی السَّحَرِ
10784.الإمام الصّادق علیه السلام : إنَّ رسولَ اللّه ِ صلى الله علیه و آله کانَ إذا صَلَّى العِشاءَ الآخِرَةَ أمَرَ بِوَضُوئهِ وسِواکِهِ یُوضَعُ عِندَ رَأسِهِ… و فی روایةٍ اُخرى : یَستاکُ فی کُلِّ مَرَّةٍ قامَ مِن نَومِهِ.(73)
ج ـ فواید مسواک زدن
10779.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که دو چوب[ـِ مسواک] را به کار گیرد ، از درد گاز انبر [هنگام کشیدن دندان] در امان مى ماند.
10780.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مسواک زدن ، بر زبان آورى مرد مى افزاید.
د ـ آداب مسواک زدن
10781.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : دندان هایتان را از عرض (عمودى) مسواک بزنید ، نه از طول (افقى).
10782.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : تعداد سرمه کشیدنتان فرد باشد (سه بار، پنج بار و…) و دندان هایتان را از عرض ، مسواک بزنید.
10783.مکارم الأخلاق : پیامبر خدا هر گاه مسواک مى زد ، از عرض مى زد و شبى سه بار مسواک مى زد : یک بار پیش از خواب ، یک بار وقتى که از خواب براى راز و نیاز برمى خاست و یک بار پیش از آن که براى نماز صبح بیرون رود. ایشان به دستور جبرئیل علیه السلام با چوب درخت اراک ، مسواک مى زد.
ه ـ استحباب مسواک زدن در سحرگاه
10784.الکافى : امام صادق علیه السلام فرمود : «پیامبر صلى الله علیه و آله چون نماز عشا را مى خواند ، دستور مى داد ظرف وضو و مسواکش را کنار سرش بگذارند… «. در روایتى دیگر آمده است : «پیامبر صلى الله علیه و آله هر بار که از خوابْ بیدار مى شد ، مسواک مى زد».
1) مکارم الأخلاق: ج 2 ص 179 ح 2464 ، بحار الأنوار: ج 62 ص 66 ح 14.
2) اُسد الغابة: ج 6 ص 176 عن أبی طرفة الکندی.
3) نثر الدرّ: ج 1 ص 181.
4) الفضائل: ص 129 عن ابن مسعود ، بحار الأنوار: ج 8 ص 144 ح 67.
5) دعائم الإسلام: ج 1 ص 342 عن الإمام علیّ علیه السلام ، بحار الأنوار: ج 62 ص 267 ح 45؛ کنز العمّال: ج 8 ص 450 ح 23605 نقلاً عن ابن السنی و أبی نعیم فی الطبّ عن أبی هریرة.
6) المعجم الأوسط: ج 7 ص 245 ح 7400 عن ابن عمر.
7) کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 2 ص 265 ح 2387 ، بحار الأنوار: ج 76 ص 221 ح 3 ؛ مسند ابن حنبل: ج 3 ص 322 ح 8954 عن أبی هریرة.
8) فی بحار الأنوار : «واللباس اللیّن».
9) طبّ النبیّ صلى الله علیه و آله : ص 6 ، بحار الأنوار: ج 62 ص 295.
10) صحیفة الإمام الرضا علیه السلام : ص 239 ح 144 عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام.
11) المواعظ العددیّة : ص 211.
12) بحار الأنوار : ج 62 ص 290 نقلاً عن طبّ النبی صلى الله علیه و آله : ص 2 و فیه «المحذورین» بدل «المحرورین» والظاهر أنّ ما فی بحار الأنوار أصحّ.
13) در طبّ النبىّ صلى الله علیه و آله به جاى «گرمْ مزاجان» ، عبارت «حذر کنندگان» آمده؛ امّا ظاهراً همان که در بحار الأنوار آمده ، درست تر است.
14) کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 3 ص 555 ح 4902 ، بحار الأنوار : ج 66 ص 341 ح 1 ؛ غریب الحدیث لابن قتیبة : ج 1 ص 343 ح 3 نحوه.
15) المواعظ العددیّة : ص 368.
16) المحاسن : ج 2 ص 196 ح 1571 عن جابر بن عبداللّه ، بحار الأنوار : ج 66 ص 343 ح 10.
17) طبّ النبیّ صلى الله علیه و آله : ص 2 ، بحارالأنوار : ج 62 ص 290.
18) ظاهراً این توصیه ، ناظر به نظام دو وعده اى در تنظیم وعده هاى غذاست که در دیگر متون، به نوعى بدان سفارش شده است. م.
19) الأحکام النبویّة : ج 2 ص 7 ؛ عوالی اللآلی : ج 2 ص 30 ح 72 نحوه.
20) الأمالی للطوسی : ص 512 ح 1119 عن عبد اللّه بن محمّد بن عمر بن علیّ بن أبی طالب ، عن الإمام الباقر عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 72 ص 326 ح 4 ؛ تاریخ دمشق : ج 47 ص 440 عن عبد العزیز بن حصین عن عیسى علیه السلام.
21) مسند الشهاب : ج 1 ص 54 ح 32 عن عبد اللّه بن الزبیر ؛ نهج البلاغة : الحکمة 143 ، بحار الأنوار : ج 82 ص 180 ح 25.
22) الکافی : ج 6 ص 510 ح 6 عن أبی بصیر عن الإمام الصادق علیه السلام.
23) دعائم الإسلام : ج 2 ص 165 ح 593 عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام.
24) الکافی: ج 6 ص 510 ح 3 عن علیّ بن رئاب عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 76 ص 140 ح 1.
25) کنز العمّال : ج 8 ص 510 ح 23882 نقلاً عن شُعب الإیمان عن أنس.
26) در قرب الإسناد ، به جاى «قلب» ، واژه «صُلب» آمده است که به معناى پشت است.
27) کنز العمّال : ج 10 ص 51 ح 28314 نقلاً عن أبی الحسن العراقی فی فوائده عن بریدة.
28) سنن الترمذی : ج 5 ص 112 ح 2799 عن سعید بن المسیب.
29) کنز العمّال : ج 9 ص 277 ح 26003 نقلاً عن معجم الکبیر عن ابن عمر.
30) الکافی : ج 6 ص 439 ح 6 عن مسمع بن عبد الملک عن الإمام الصادق علیه السلام.
31) کنز العمّال : ج 3 ص 455 ح 7422 نقلاً عن حلیة الأولیاء عن أبی هریرة.
32) الکافی : ج 6 ص 439 ح 5 عن مسمع بن عبد الملک عن الإمام الصادق علیه السلام.
33) علل الشرایع : ص 583 ح 23 عن الإمام علیّ علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 76 ص 175 ح 2.
34) کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 5 ح 4968 عن الحسین بن زید عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 76 ص ح 4.175.
35) الکافی : ج 6 ص 532 ح 11 عن عیسى بن عبد اللّه عن جده عن الإمام علیّ علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 63 ص 260 ح 137.
36) سنن أبی داوود : ج 4 ص 51 ح 4062.
37) کنز العمّال : ج 9 ص 277 ح 26002 نقلاً عن أبی الصعالیک الطرسوسی فی جزئه عن أبی هریرة.
38) کنز العمّال : ج 9 ص 278 ح 26007 نقلاً عن الخطیب عن عائشة.
39) کنز العمّال : ج 9 ص 277 ح 26000 نقلاً عن الخطیب عن جابر.
40) جمال الاسبوع : ص 228 عن أبی البختری عن الإمام الصادق عن أبیه عن جده علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 81 ص 129 ح 18.
41) الکافی : ج 6 ص 441 ح 3 عن السکونی عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 79 ص 297 ح 1.
42) کنز العمّال : ج 9 ص 278 ح 26009 عن عائشة.
43) الکافی : ج 6 ص 299 ح 18 عن الإمام علیّ علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 63 ص 199 ح 15؛ الدرّ المنثور : ج 6 ص 227 نقلاً عن ابن عدیّ عن جابر بن عبد اللّه نحوه.
44) المصنّف لابن أبی شیبة : ج5 ص527 ح 4 عن أبی الودّاک جبر بن نوف البکالی.
45) صحیح ابن حبّان : ج 4 ص 91 ح 1275 عن جابر.
46) مسند ابن حنبل : ج 8 ص 296 ح 22327 عن أبی اُمامة.
47) مسند ابن حنبل : ج 3 ص 296 ح 8808.
48) سنن الترمذی : ج 4 ص 263 ح 1812 نقلاً عن جابر الأنصاری ؛ علل الشرائع : ص 582 ح 21 نحوه ، بحار الأنوار: ج 63 ص 204 ح 30.
49) الکافی : ج 6 ص 505 ح 7 عن محمّد بن الحسین العلوی عن أبیه عن جدّه ، بحار الأنوار : ج 18 ص 213 ح 44.
50) کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 1 ص 125 ح 294 ،بحار الأنوار : ج 76 ص 87 ح 4.
51) الفردوس : ج 3 ص 584 ح 5826 عن ابن مسعود وراجع مکارم الأخلاق : ج 1 ص 152 ح 396 وح 398.
52) الکافی : ج 6 ص 490 ح 1 عن الحسن بن راشد ، بحار الأنوار : ج 76 ص 119 ح 2.
53) دعائم الإسلام : ج 2 ص 164 ح 591 ؛ کنز العمّال : ج 15 ص 412 ح 41627 نقلاً عن الدیلمی ، عن أنس وابن عمر نحوه.
54) فی المصدر : «بالحمیّات» ، والتصویب من نسخة المجلسی فی بحار الأنوار والمصادر الاُخرى.
55) الکافی : ج 6 ص 389 ح 1 عن مسعدة بن صدقة ، بحار الأنوار : ج 66 ص 480 ح 2.
56) الکافی : ج 3 ص 22 ح 1 عن عبداللّه بن میمون القداح عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 76 ص 126 ح 2.
57) الکافی : ج 8 ص 79 ح 33 عن معاویة بن عمار عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 77 ص 69 ح 8.
58) مکارم الأخلاق : ج 1 ص 118 ح 280 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 137 ح 48.
59) کنز العمّال : ج 9 ص 316 ح 26200 عن حسان بن عطیّة.
60) کنز العمّال : ج 1 ص 603 ح 2753 عن سمرة.
61) کنز العمّال : ج 1 ص 611 ح 2804 نقلاً عن الدیلمی عن أنس.
62) الکافی : ج 6 ص 495 ح 3 عن ابن القداح عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 76 ص 131 ح 26.
63) المحاسن : ج 2 ص 380 ح 2336 عن هشام بن سالم وجمیل عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 73 ص 131 ح 27.
64) النوادر للراوندی : ص 192 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 76 ص 139 ح 51.
65) ما بین المعقوفین أثبتناه من بحارالأنوار.
66) الامالی للصدوق : ص 514 ح 707 عن الحسین بن یزید عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 76 ص 126 ح 2.
67) بحار الأنوار : ج 62 ص 291 نقلاً عن طب النبیّ.
68) مکارم الأخلاق : ج 1 ص 114 ح 259 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 135 ح 48.
69) الدعوات : ص 161 ح 445 ، بحارالأنوار : ج 76 ص 139 ح 53.
70) کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 1 ص 54 ح 120 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 137 ح 48.
71) ما بین المعقوفین أثبتناه من بحار الأنوار.
72) مکارم الأخلاق : ج 1 ص 95 ح 182 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 135 ح 47.
73) الکافی : ج 3 ص 445 ح 13 عن الحلبی عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 87 ص 228.
