5 / 1
آثارُ الحَسَناتِ
أ – ذَهابُ السَّیِّئاتِ
الکتاب
» وَ أَقِمِ الصَّلَوةَ طَرَفَىِ النَّهَارِ وَ زُلَفًا مِّنَ الَّیْلِ إِنَّ الْحَسَنَتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ذَ لِکَ ذِکْرَى لِلذَّ کِرِینَ » . (1)
الحدیث
4720.رسول اللّه صلى الله علیه و آله – لِمَن سَأَلَهُ : هَل یَنفَعُ البِرُّ بَعدَ الفُ: نَعَم ؛ إنَّ التَّوبَةَ تَغسِلُ الحَوبَةَ ، وإنَّ الحَسَناتِ یُذهِبنَ السَّیِّئاتِ . (2)
4721.عنه صلى الله علیه و آله : اِتَّقِ اللّه َ حَیثُما کُنتَ ، وأتبِعِ السَّیِّئَةَ الحَسَنَةَ تَمحُها ، وخالِقِ النّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ. (3)
5 / 1
آثار کارهاى خیر
الف – از بین رفتن گناهان
قرآن
«و در دو طرف روز ) اوّل و آخر آن ) و نخستین ساعات شب، نماز را برپا دار؛ زیرا خوبى ها بدى ها را از میان مى برند. این براى پندگیرندگان، پندى است» .
حدیث
4720.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – خطاب به کسى که پرسید: آیا پس از گناه، نیکى کردن: آرى؛ توبه، گناه را مى شوید و نیکى ها، بدى ها را از بین مى برند.
4721.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر جا که هستى، از خدا پروا کن و پس از گناه، نیکى کن تا آن را بزداید، و با مردم، با اخلاقى نیکو رفتار کن.
4722.مسند ابن حنبل عن أبی ذرّ : قُلتُ : یا رَسولَ اللّه ِ ، أوصِنی ، قالَ : إذا عَمِلتَ سَیِّئَةً فَأَتبِعها حَسَنَةً تَمحُها . قالَ : قُلتُ : یا رَسولَ اللّه ِ ، أمِنَ الحَسَناتِ لا إلهَ إلَا اللّه ُ؟ قالَ : هِیَ أفضَلُ الحَسَناتِ . (4)
4723.حلیة الأولیاء عن أبی ذرّ : قُلتُ : یا رَسولَ اللّه ِ ، عَلِّمنی عَمَلاً یُقَرِّبُنی مِنَ الجَنَّةِ ویُباعِدُنی مِنَ النّارِ . قالَ : إذا عَمِلتَ سَیِّئَةً فَاعمَل حَسَنَةً ؛ فَإِنَّها عَشرُ أمثالِها . قُلتُ : یا رَسولَ اللّه ِ ، لا إلهَ إلَا اللّه ُ مِنَ الحَسَناتِ؟ قالَ : هِیَ أحسَنُ الحَسَناتِ کُفؤا . (5)
4724.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مَن أحسَنَ فی ما بَقِیَ مِن عُمُرِهِ غَفَرَ اللّه ُ لِما مَضى وما بَقِیَ ، ومَن أساءَ فی ما بَقِیَ مِن عُمُرِهِ اُخِذَ فی ما مَضى وفی ما بَقِیَ . (6)
ب – حُسنُ الجَزاءِ
الکتاب
» فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرًا یَرَهُ » . (7)
» یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُّحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَهَا وَبَیْنَهُ أَمَدَاً بَعِیدًا وَیُحَذِّرُکُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ » . (8)
4722.مسند ابن حنبل – به نقل از ابو ذر -: گفتم: اى پیامبر خدا! مرا سفارش کن. فرمود: «هر گاه کار بدى کردى، پس از آن، کار نیک کن تا آن را بزداید». گفتم: اى پیامبر خدا! آیا [گفتنِ] «لا إله إلّا اللّه «، از کارهاى نیک است؟ فرمود: «این، بهترینِ نیکى هاست».
4723.حلیة الأولیاء – به نقل از ابو ذر -: گفتم: اى پیامبر خدا! به من کارى بیاموز که مرا به بهشت نزدیک کند و از آتش دور سازد. فرمود: «هر گاه کار بدى کردى، کار نیکى انجام بده؛ چرا که پاداش آن، ده برابر است» . گفتم: اى پیامبر خدا! آیا [گفتنِ] «لا إله إلّا اللّه » هم از کارهاى نیک است؟ فرمود: «این، همتاى بهترین نیکى هاست».
4724.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که در باقى مانده عمرش کار نیک کند، خداوند گناهان گذشته و باقى مانده عمر او را مى بخشاید و هر که در باقى مانده عمرش گناه کند، نسبت به گذشته و آینده عمرش مؤاخذه مى شود.
ب – پاداش نیک
قرآن
«پس هر که هم وزن ذرّه اى، نیکى کند، [نتیجه] آن را خواهد دید» .
«روزى که هر کسى آنچه کار نیک به جاى آورده و آنچه بدى مرتکب شده، حاضر شده مى یابد و آرزو مى کند که اى کاش میان او و آن [کارهاى بد]، فاصله اى دور بود! و خداوند، شما را از [کیفر] خود مى ترساند، و [در عین حال] خدا به بندگان [خود] مهربان است» .
«إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدْنَى مِن ثُلُثَىِ الَّیْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ وَ طَائِفَةٌ مِّنَ الَّذِینَ مَعَکَ وَ اللَّهُ یُقَدِّرُ الَّیْلَ وَ النَّهَارَ عَلِمَ أَن لَّن تُحْصُوهُ فَتَابَ عَلَیْکُمْ فَاقْرَءُواْ مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْءَانِ عَلِمَ أَن سَیَکُونُ مِنکُم مَّرْضَى وَ ءَاخَرُونَ یَضْرِبُونَ فِى الْأَرْضِ یَبْتَغُونَ مِن فَضْلِ اللَّهِ وَ ءَاخَرُونَ یُقَتِلُونَ فِى سَبِیلِ اللَّهِ فَاقْرَءُواْ مَا تَیَسَّرَ مِنْهُ وَ أَقِیمُواْ الصَّلَوةَ وَ ءَاتُواْ الزَّکَوةَ وَ أَقْرِضُواْ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا وَ مَا تُقَدِّمُواْ لِأَنفُسِکُم مِّنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللَّهِ هُوَ خَیْرًا وَ أَعْظَمَ أَجْرًا وَ اسْتَغْفِرُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ» . (9)
» وَ لِلَّهِ مَا فِى السَّمَوَ تِ وَ مَا فِى الْأَرْضِ لِیَجْزِىَ الَّذِینَ أَسَاؤواْ بِمَا عَمِلُواْ وَ یَجْزِىَ الَّذِینَ أَحْسَنُواْ بِالْحُسْنَى » . (10)
» هَلْ جَزَاءُ الْاءِحْسَنِ إِلَا الْاءِحْسَنُ » . (11)
» إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِى نَعِیمٍ » . (12)
» لَکِنِ الَّذِینَ اتَّقَوْاْ رَبَّهُمْ لَهُمْ جَنَّتٌ تَجْرِى مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَرُ خَلِدِینَ فِیهَا نُزُلًا مِّنْ عِندِ اللَّهِ وَمَا عِندَ اللَّهِ خَیْرٌ لِّلْأَبْرَارِ » . (13)
» إِنَّ الْأَبْرَارَ یَشْرَبُونَ مِن کَأْسٍ کَانَ مِزَاجُهَا کَافُورًا » . (14)
» رَّبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِیًا یُنَادِى لِلْاءِیمَنِ أَنْ ءَامِنُواْ بِرَبِّکُمْ فَامَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَکَفِّرْ عَنَّا سَیِّئاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ » . (15)
«در حقیقت، پروردگارت مى داند که تو و گروهى از کسانى که با تواند، نزدیک به دو سوم از شب یا نصف آن یا یک سوّم آن را [به نماز] برمى خیزید. و خداست که شب و روز را اندازه گیرى مى کند. [او] مى داند که [شما] هرگز حساب آن را ندارید، پس بر شما ببخشود. [اینک] هر چه از قرآن میسّر مى شود، بخوانید. [خدا] مى داند که به زودى، در میانتان بیمارانى خواهند بود، و [عدّه اى]دیگر در زمین سفر مى کنند [و] در پىِ روزىِ خدا هستند، و [گروهى]دیگر در راه خدا مى رزمند. پس هر چه از [قرآن]میسّر شد، تلاوت کنید و نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید و وامِ نیکو به خدا دهید. و هر کار خوبى براى خویش از پیش فرستید، آن را نزد خدا بهتر و با پاداشى بیشتر، باز خواهید یافت. و از خدا طلب آمرزش کنید؛ چرا که خدا آمرزنده مهربان است» .
«و هر چه در آسمان ها و هر چه در زمین است، از آنِ خداست، تا کسانى را که بد کرده اند، به [سزاى] آنچه انجام داده اند، کیفر دهد، و آنان را که نیکى کرده اند، با نیکى پاداش دهد» .
«مگر پاداش نیکى کردن، جز نیکى کردن است؟!» .
«به راستى، نیکوکاران در نعیم [الهى] خواهند بود» .
«ولى کسانى که پرواى پروردگارشان را پیشه ساخته اند، باغ هایى خواهند داشت که از زیر [درختانِ] آنها، نهرها روان است. در آن جا، جاودانه اند؛ [این]پذیرایى، از جانب خداست، و آنچه نزد خداست، براى نیکانْ بهتر است» .
«همانا نیکان، از جامى [بهشتى] مى نوشند که آمیزه اى از کافور دارد» .
«پروردگارا! ما شنیدیم که دعوتگرى به ایمان فرا مى خواند که : «به پروردگار خود ایمان آورید» ، پس ایمان آوردیم. پروردگارا! گناهان ما را بیامرز، و بدى هاى ما را بزُداى و ما را در زمره نیکان بمیران» .
الحدیث
4725.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : المَوتُ یَأتیکُم بَغتَةً ، فَمَن یَزرَع خَیرا یَحصِد غِبطَةً ، ومَن یَزرَع شَرّا یَحصِد نَدامَةً . (16)
4726.عنه صلى الله علیه و آله – فی وَصِیَّتِهِ لِأَبی ذَرٍّ -: یا أبا ذَرٍّ . . . مَن یَزرَع خَیرا یوشِک أن یَحصِدَ خَیرا . (17)
4727.عنه صلى الله علیه و آله : طوبى لِمَن طالَ عُمُرُهُ وحَسُنَ عَمَلُهُ ؛ فَحَسُنَ مُنقَلَبُهُ إذ رَضِیَ عَنهُ رَبُّهُ ! (18)
4728.عنه صلى الله علیه و آله : لَن یَشبَعَ المُؤمِنُ مِن خَیرٍ یَسمَعُهُ حَتّى یَکونَ مُنتَهاهُ الجَنَّةَ . (19)
4729.عنه صلى الله علیه و آله : مَن أماطَ عَن طَریقِ المُسلِمینَ ما یُؤذیهِم کَتَبَ اللّه ُ لَهُ أجرَ قِراءَةِ أربَعِمِائَةِ آیَةٍ ، کُلُّ حَرفٍ مِنها بِعَشرِ حَسَناتٍ . (20)
4730.عنه صلى الله علیه و آله : مَن أماطَ أذىً عَن طَریقِ المُسلِمینَ کُتِبَ لَهُ حَسَنَةٌ ، ومَن تُقُبِّلَت لَهُ حَسَنَةٌ دَخَلَ الجَنَّةَ . (21)
4731.عنه صلى الله علیه و آله : وَاللّه ِ لَتَموتونَ کَما تَنامونَ ، ولَتُبعَثونَ کَما تَستَیقِظونَ ، ولَتُحاسَبونَ کَما تَعمَلونَ ، ولَتُجزَونَ بِالإِحسانِ إحسانا وبِالسّوءِ سوءا ، وإنَّهَا الجَنَّةُ أبَدا والنّارُ أبَدا . (22)
حدیث
4725.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مرگ، ناگهان به سراغ شما مى آید. پس هر که نیکى بکارد، سعادت دِرو مى کند و هر که بدى بکارد، ندامت دِرو مى کند.
4726.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – در وصیّتش به ابو ذر -: اى ابو ذر!… هر که نیکى بکارد، امید است که نیکى بِدرَوَد.
4727.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خوشا کسى که عمرش طولانى و کارش نیک باشد، که سرانجامش نیز خوب خواهد بود؛ چرا که پروردگارش از او خرسند است.
4728.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مؤمن، هرگز از خیرى که مى شنود، سیر نمى شود، تا آن که سرانجامش بهشت باشد.
4729.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس چیزى را که مایه آزار مسلمانان است، از سر راهشان بردارد، خداوند پاداش خواندن چهارصد آیه را براى او مى نویسد که هر حرف آن آیه ها، ده حسنه ثواب دارد.
4730.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس، آزار دهنده اى را از سر راه مسلمانان بردارد، براى او حسنه اى نوشته مى شود و هر کس یک کار نیک از او پذیرفته شود، به بهشت مى رود.
4731.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : به خدا سوگند، مى میرید، همان گونه که مى خوابید؛ و برانگیخته مى شوید، همان سان که بیدار مى شوید؛ و محاسبه مى شوید، آن چنان که عمل مى کنید؛ و براى خوبى، سزاى خوب مى یابید و براى بدى، سزاى بد مى بینید و آن [سزا]، یا بهشت جاویدان است، یا آتش ابدى.
4732.عنه صلى الله علیه و آله : أنزَلَ اللّه ُ هذِهِ الآیَةَ مُسَجَّلَةً لِلکافِرِ وَالمُسلِمِ : » هَلْ جَزَاءُ الْاءِحْسَنِ إِلَا الْاءِحْسَنُ » (11) (23)
ج – تَضاعُفُ الجَزاءِ
الکتاب
» إِنَّ اللَّهَ لَا یَظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ وَإِن تَکُ حَسَنَةً یُضَعِفْهَا وَیُؤْتِ مِن لَّدُنْهُ أَجْرًا عَظِیمًا » . (24)
» مَن جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَن جَاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلَا یُجْزَى إِلَا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا یُظْلَمُونَ » . (25)
الحدیث
4733.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إنَّ شَهرَ رَمَضانَ شَهرٌ عَظیمٌ ، یُضاعِفُ اللّه ُ فیهِ الحَسَناتِ ویَمحو فیهِ السَّیِّئاتِ ویَرفَعُ فیهِ الدَّرَجاتِ ، مَن تَصَدَّقَ فی هذَا الشَّهرِ بِصَدَقَةٍ غَفَرَ اللّه ُ لَهُ ، ومَن أحسَنَ فیهِ إلى ما مَلَکَت یَمینُهُ غَفَرَ اللّه ُ لَهُ ، ومَن حَسُنَ فیهِ خُلُقُهُ غَفَرَ اللّه ُ لَهُ . (26)
د – نورُ القَلبِ
4734.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : وَجَدتُ الحَسَنَةَ نورا فِی القَلبِ ، وزَینا فِی الوَجهِ ، وقُوَّةً فِی العَمَلِ ؛ ووَجَدتُ الخَطیئَةَ سَوادا فِی القَلبِ ، وشَینا فِی الوَجهِ ، ووَهنا فِی العَمَلِ . (27)
4732.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداوند این آیه را نازل کرد، که براى کافر و مسلمان، ثابت است: «مگر پاداش نیکى کردن، جز نیکى کردن است؟!» .
ج – افزایش پاداش
قرآن
«در حقیقت، خدا هم وزن ذرّه اى، ستم نمى کند و اگر [آن ذرّه، کارِ] نیکى باشد، دو چندانش مى کند و از نزد خویش، پاداشى بزرگ مى بخشد» .
«هر کس کار نیکى بیاورد، ده برابر آن، [پاداش] خواهد داشت، و هر کس کار بدى بیاورد، جز مانند آن [بدى]، سزا نخواهد دید و بر آنان ستم نرود» .
حدیث
4733.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : ماه رمضان، ماه بزرگى است. خداوند در آن، نیکى ها را مى افزاید و گناهان را مى زداید و درجات را بالا مى برد. هر کس در این ماه، صدقه اى بدهد، خداوند او را مى آمرزد و هر که در آن ماه، به برده خویش نیکى کند، خدا او را مى آمرزد و هر که در آن ماه، اخلاقش خوب باشد، خداوند او را مى بخشاید.
د – روشنایىِ دل
4734.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : حسنه (کار نیک) را فروغى در دل، آرایشى در چهره، و نیرویى در کار یافتم؛ و گناه را سیاهى اى در قلب، آلودگى اى در سیما، و سستى اى در کار یافتم.
ه – خَیرُ الدُّنیا وَالآخِرَةِ
الکتاب
» وَ قِیلَ لِلَّذِینَ اتَّقَوْاْ مَاذَا أَنزَلَ رَبُّکُمْ قَالُواْ خَیْرًا لِّلَّذِینَ أَحْسَنُواْ فِى هَذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَةٌ وَ لَدَارُ الْأَخِرَةِ خَیْرٌ وَ لَنِعْمَ دَارُ الْمُتَّقِینَ » . (28)
» وَمِنْهُم مَّن یَقُولُ رَبَّنَا ءَاتِنَا فِى الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِى الْأَخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ » . (29)
«وَاکْتُبْ لَنَا فِى هَذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِى الْأَخِرَةِ إِنَّا هُدْنَا إِلَیْکَ قَالَ عَذَابِى أُصِیبُ بِهِ مَنْ أَشَاءُ وَرَحْمَتِى وَسِعَتْ کُلَّ شَىْ ءٍ فَسَأَکْتُبُهَا لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَوةَ وَالَّذِینَ هُم بِایَتِنَا یُؤْمِنُونَ» . (30)
«وَ الَّذِینَ هَاجَرُواْ فِى اللَّهِ مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُواْ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِى الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ لَأَجْرُ الْأَخِرَةِ أَکْبَرُ لَوْ کَانُواْ یَعْلَمُونَ» . (31)
» وَ وَهَبْنَا لَهُ إِسْحَقَ وَ یَعْقُوبَ وَ جَعَلْنَا فِى ذُرِّیَّتِهِ النُّبُوَّةَ وَ الْکِتَبَ وَ ءَاتَیْنَهُ أَجْرَهُ فِى الدُّنْیَا وَ إِنَّهُ فِى الْأَخِرَةِ لَمِنَ الصَّلِحِینَ » . (32)
» وَ کَذَ لِکَ مَکَّنَّا لِیُوسُفَ فِى الْأَرْضِ یَتَبَوَّأُ مِنْهَا حَیْثُ یَشَاءُ نُصِیبُ بِرَحْمَتِنَا مَن نَّشَاءُ وَ لَا نُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ – وَ لَأَجْرُ الْأَخِرَةِ خَیْرٌ لِّلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ کَانُواْ یَتَّقُونَ » . (33)
الحدیث
4735.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إنَّ اللّه َ عز و جل لا یَظلِمُ المُؤمِنَ حَسَنَةً یُثابُ عَلَیهَا الرِّزقَ فِی الدُّنیا ویُجزى بِها فِی الآخِرَةِ . (34)
ه – خیر دنیا و آخرت
قرآن
«و به کسانى که تقوا پیشه کرده باشند، گفته مى شود: پروردگارتان چه نازل کرد؟ مى گویند: خوبى. براى کسانى که نیکى کرده باشند، در این دنیا [پاداش] نیکویى است، و قطعاً سراى آخرت بهتر است، و چه نیکوست سراى پرهیزگاران» .
«و برخى از آنان مى گویند: پروردگارا! در این دنیا به ما نیکى اى و در آخرت [نیز] نیکى اى عطا کن، و ما را از عذاب آتش، [دور] نگه بدار» .
«[موسى گفت:] و براى ما در این دنیا، نیکى اى مقرّر فرما و در آخرت [نیز]؛ زیرا ما به سوى تو بازگشته ایم. فرمود: عذاب خود را به هر کس بخواهم، مى رسانم. و رحمتم همه چیز را فراگرفته است؛ پس به زودى، آن را براى کسانى که پرهیزگارى مى کنند و زکات مى دهند و براى آنان که به آیات ما ایمان مى آورند، مقرّر مى دارم» .
«و کسانى که پس از ستم دیدگى، در راه خدا هجرت کرده اند، در این دنیا جاى نیکویى به آنان مى دهیم، و اگر بدانند، قطعاً پاداش آخرت بزرگ تر خواهد بود» .
«و اسحاق و یعقوب را به او (ابراهیم) عطا کردیم، و در میان فرزندانش پیامبرى و کتاب قرار دادیم و در دنیا پاداشش را به او بخشیدیم. و قطعاً او در آخرت [نیز] از شایستگان خواهد بود» .
«و بدین گونه، یوسف را در سرزمین [مصر] قدرت دادیم که در آن، هر جا که خواست، سکونت کند. هر که را بخواهیم، به رحمت خود مى رسانیم و اجر نیکوکاران را تباه نمى سازیم. و البتّه اجر آخرت، براى کسانى که ایمان آورده بودند و پرهیزگارى مى کردند، بهتر است» .
حدیث
4735.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداوند عز و جل درباره هیچ کار نیکى، به مؤمن ستم نمى کند. او (مؤمن) در برابرِ کار نیک، در دنیا روزى (امکانات مادّى) پاداش داده مى شود و در آخرت [نیز]پاداش کار خود را خواهد گرفت .
4736.عنه صلى الله علیه و آله – لِعَلِیٍّ علیه السلام -: یا عَلِیُ ، ثَلاثٌ ثَوابُهُنَّ فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ : الحَجُّ یَنفِی الفَقرَ ، وَالصَّدَقَةُ تَدفَعُ البَلِیَّةَ ، وصِلَةُ الرَّحِمِ تَزیدُ فِی العُمُرِ . (35)
5 / 2
آثارُ الإِحسانِ إلَى النّاسِ
أ – مِلکُ القُلوبِ
4737.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : جُبِلَتِ القُلوبُ عَلى حُبِّ مَن أحسَنَ إلَیها ، وبُغضِ مَن أساءَ إلَیها . (36)
4738.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ اللّه َ جَبَلَ قُلوبَ عِبادِهِ عَلى حُبِّ مَن أحسَنَ إلَیها، وبُغضِ مَن أساءَ إلَیها. (37)
4739.عنه صلى الله علیه و آله – لِرَجُلٍ سَأَلَهُ عَمَلاً یُحَبِّبُهُ إلَى اللّ: إذا أرَدتَ أن یُحِبَّکَ المَخلوقونَ فَأَحسِن إلَیهِم ، وَارفُض ما فی یَدَیهِم . (38)
4740.عنه صلى الله علیه و آله : اللّهُمَّ لا تَجعَل لِکافِرٍ عِندی یَدا فَیَکونَ لَهُ شُعبَةٌ مِن قَلبی ، فَإِنّی قَرَأتُ فی ما أنزَلتَ عَلَیَ » لَا تَجِدُ قَوْمًا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْأَخِرِ یُوَآدُّونَ مَنْ حَآدَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ » (39) . (40)
4741.عنه صلى الله علیه و آله : اللّهُمَّ لا تَجعَل لِفاسِقٍ ولا فاجِرٍ عِندی بِرّا ولا نِعمَةً ؛ فَإِنّی وَجَدتُ فی ما أوحَیتَهُ » لَا تَجِدُ قَوْمًا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْأَخِرِ یُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ » . (41)
4736.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – به على علیه السلام -: اى على! سه چیز است که پاداش آنها، هم در دنیاست و هم در آخرت: حج، فقر را مى زداید؛ صدقه، بلا را دفع مى کند؛ و صله رحم، عمر را مى افزاید.
5 / 2
آثار نیکى کردن به مردم
الف – مالک دل ها شدن
4737.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : دل ها بر این اساس سرشته شده اند که هر که به آنها نیکى کند ، دوستش بدارند و هر که به آنها بدى کند ، دشمنش بدارند .
4738.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداوند ، دل هاى بندگانش را بر این سرشته است که هر که به آنها خوبى کند ، دوستش بدارند و هر که به آنها بدى کند ، دشمنش بدارند .
4739.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – به مردى که از ایشان درباره کارى که او را نزد خد: اگر خواستى آفریده ها (مردم) ، تو را دوست بدارند ، به آنان خوبى کن و آنچه را در دستشان است ، رها کن (به آن، طمع نداشته باش) .
4740.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خدایا! نزد من، براى هیچ کافرى نعمتى قرار مده که پاره اى از دلم، در گرو محبّت او باشد؛ چرا که در آنچه بر من نازل کرده اى، خوانده ام : «گروهى را که به خدا و روز قیامت ایمان دارند ، چنین نخواهى یافت که با آن کس که با خدا و رسول ، دشمنى مى ورزد ، دوستى کنند» .
4741.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خدایا! نزد من، براى هیچ فاسق و گنهکارى نیکى و نعمتى قرار مده؛ چرا که در آنچه وحى کرده اى، یافته ام که: «گروهى را که به خدا و روز قیامت ایمان دارند ، چنین نخواهى یافت که با آن کس که با خدا و رسول ، دشمنى مى ورزد ، دوستى کنند» .
ب – طاعَةُ الأَحرارِ
4742.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : عَجِبتُ لِمَن یَشتَرِی المَمالیکَ بِمالِهِ ثُمَّ یُعتِقُهُم کَیفَ لا یَشتَرِی الأَحرارَ بِمَعروفِهِ؟! فَهُوَ أعظَمُ ثَوابا . (42)
ج – دَفعُ البَلاءِ
4743.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : المَعروفُ بابٌ مِن أبوابِ الجَنَّةِ ، وهُوَ یَدفَعُ مَصارِعَ السّوءِ . (43)
4744.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ المَعروفَ یَمنَعُ مَصارِعَ السّوءِ . (44)
4745.عنه صلى الله علیه و آله : صَنائِعُ المَعروفِ تَقی مَصارِعَ السّوءِ . . . وکُلُّ مَعروفٍ صَدَقَةٌ . (45)
4746.عنه صلى الله علیه و آله – لِعَلِیٍّ علیه السلام -: عَلَیکَ بِصَنائِعِ الخَیرِ ؛ فَإِنَّها تَدفَعُ مَصارِعَ السّوءِ . (46)
4747.عنه صلى الله علیه و آله : البارُّ لا یَموتُ میتَةَ السّوءِ . (47)
4748.عنه صلى الله علیه و آله : صَنائِعُ المَعروفِ إلَى النّاسِ تَقی صاحِبَها مَصارِعَ السّوءِ الآفاتِ وَالمُهلِکاتِ ، وأهلُ المَعروفِ فِی الدُّنیا هُم أهلُ المَعروفِ فِی الآخِرَةِ . (48)
ب – مطیع ساختن آزادگان
4742.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : از کسى که با مال خود، بردگان را مى خرد و سپس آزادشان مى کند ، در شگفتم که چگونه با نیکىِ خویش ، آزادگان را نمى خرد؟! این ، پاداشش بزرگ تر است .
ج – پیشگیرى از بلا
4743.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نیکى، درى از درهاى بهشت است و آن، مرگ هاى بد را از انسان دور مى کند.
4744.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نیکى ، جلوى مرگ هاى بد را مى گیرد.
4745.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : کارهاى نیک ، مرگ هاى بد را باز مى دارند… و هر کار نیکى ، خود، صدقه اى است .
4746.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – به على علیه السلام -: بر تو باد به کارهاى خیر؛ چرا که آنها جلوى مرگ هاى بد را مى گیرند .
4747.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نیکوکار ، با مرگِ بد نمى میرد .
4748.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نیکى کردن به مردم ، نیکوکار را از مرگ هاى بد و آفت ها و هلاک کننده ها نگه مى دارد . و اهل نیکى در دنیا ، همان اهل نیکى در آخرت اند .
4749.عنه صلى الله علیه و آله : صَنیعُ المَعروفِ یَدفَعُ میتَةَ السّوءِ . (49)
4750.عنه صلى الله علیه و آله : المَعروفُ یَقی سَبعینَ نَوعا مِنَ البَلاءِ ، ویَقی میتَةَ السّوءِ . (50)
د – حُسنُ الثَّناءِ
4751.الإمام الصادق علیه السلام : جاءَ شاعِرٌ إلَى النَّبِیِ صلى الله علیه و آله فَسَأَلَهُ وأطراهُ ، فَقالَ لِبَعضِ أصحابِهِ : قُم مَعَهُ فَاقطَع لِسانَهُ . فَخَرَجَ ثُمَّ رَجَعَ ، فَقالَ : یا رَسولَ اللّه ِ ، أقطَعُ لِسانَهُ؟! قالَ : إنَّما أمَرتُکَ أن تَقطَعَ لِسانَهُ بِالعَطاءِ . (51)
4752.السنن الکبرى عن عکرمة : إنَّ شاعِرا أتَى النَّبِیَ صلى الله علیه و آله ، فَقالَ النَّبِیُ صلى الله علیه و آله : یا بِلالُ ، اِقطَع عَنّی لِسانَهُ . فَأَعطاهُ أربَعینَ دِرهَما وحُلَّةً . قالَ : قَطَعتَ وَاللّه ِ لِسانی ، قَطَعتَ وَاللّه ِ لِسانی . (52)
ه – حُسنُ المُکافَأَةِ
الکتاب
» هَلْ جَزَاءُ الْاءِحْسَنِ إِلَا الْاءِحْسَنُ » . (11)
4749.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : کار نیک ، از مرگ بد جلوگیرى مى کند.
4750.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : کار نیک ، [انسان را] از [گرفتار شدن به]هفتاد نوع بلا نگه مى دارد و از مرگ بد نیز حفظ مى کند.
د – آوازه نیکو
4751.امام صادق علیه السلام : شاعرى نزد پیامبر صلى الله علیه و آله آمد و از ایشان درخواستى کرد و پیامبر صلى الله علیه و آله را ستود. ایشان به یکى از اصحاب فرمود: «با او برو و زبانش را قطع کن» . مرد صحابى رفت و [بلافاصله] برگشت و گفت: اى پیامبر خدا! زبانش را قطع کنم؟! فرمود: «تو را دستور دادم که با بخشش ، زبانش را ببُرى» .
4752.السنن الکبرى – به نقل از عکرمه -: شاعرى نزد پیامبر صلى الله علیه و آله آمد. پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «اى بلال! زبانش را از من ببُر» . بلال ، چهل درهم و یک جامه به او داد. آن مرد گفت: به خدا قسم ، زبانم را بریدى . به خدا قسم ، زبانم را بریدى .
ه – پاداش نیکو
قرآن
«مگر پاداش نیکى کردن، جز نیکى کردن است؟!» .
الحدیث
4753.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إنَّ امرَأَةً مِن بَنی إسرائیلَ أخَذَ وَلَدَهَا الذِّئبُ ، فَاتَّبَعَتهُ ومَعَها رَغیفٌ تَأکُلُ مِنهُ ، فَلَقِیَها سائِلٌ فَناوَلَتهُ الرَّغیفَ ، فَأَلقَى الذِّئبُ وَلَدَها ، وسَمِعَت قائِلاً یَقولُ وهِیَ لا تَراهُ : خُذِی اللُّقمَةَ بِلُقمَةٍ . (53)
و – زِیادَةُ المالِ
4754.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إنَّ البِرَّ یَزیدُ فِی الرِّزقِ . (54)
4755.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ البِرَّ وَالصِّلَةَ لَیُطیلانِ الأَعمارَ ، ویَعمُرانِ الدِّیارَ ، ویُثرِیانِ الأَموالَ ، ولَو کانَ القَومُ فُجّارا . (55)
4756.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ أهلَ بَیتٍ لَیَکونونَ بَرَرَةً فَتَنمو أموالُهُم ولَو أنَّهُم فُجّارٌ . (56)
ز – زِیادَةُ العُمُرِ
4757.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : البِرُّ زِیادَةٌ فِی العُمُرِ . (57)
4758.عنه صلى الله علیه و آله : البِرُّ وَالصِّلَةُ وحُسنُ الجِوارِ عِمارَةٌ لِلدِّیارِ ، وزِیادَةٌ فِی الأَعمارِ . (58)
حدیث
4753.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : گرگى فرزند یکى از زنان بنى اسرائیل را ربود. زن ، در پى او به راه افتاد ، در حالى که گرده نانى همراه داشت و از آن مى خورد، تا این که به نیازمندى رسید و نان را به او داد. گرگ هم فرزند او را رها کرد. زن ، از کسى که نمى دیدش ، ندایى شنید که: «این لقمه را بگیر ، در مقابل آن لقمه!» .
و – افزایش مال
4754.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نیکوکارى ، روزى را مى افزاید .
4755.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نیکى کردن و صله رحم ، عُمرها را طولانى ، خانه ها را آباد، و دارایى ها را افزون مى سازد ؛ هر چند خویشاوندان ، بزهکار باشند .
4756.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : همانا خانواده اى که اهل نیکوکارى باشند ، اموالشان افزایش مى یابد ؛ هر چند بزهکار باشند .
ز – افزایش عُمر
4757.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نیکوکارى ، مایه افزایش عمر است .
4758.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نیکى و صله رحم و رفتار نیک با همسایه ، مایه آبادانىِ خانه ها و افزونىِ عمرهایند .
4759.عنه صلى الله علیه و آله : لا یَزیدُ فِی العُمُرِ إلَا البِرُّ . (59)
4760.عنه صلى الله علیه و آله : مَوتُ الإِنسانِ بِالذُّنوبِ أکثَرُ مِن مَوتِهِ بِالأَجَلِ ، وحَیاتُهُ بِالبِرِّ أکثَرُ مِن حَیاتِهِ بِالعُمُرِ . (60)
ح – تَخفیفُ الحِسابِ
4761.تاریخ بغداد عن ابن عبّاس : قالَ النَّبِیُّ صلى الله علیه و آله إنَّ البِرَّ وَالصِّلَةَ لَیُخَفِّفانِ سوءَ الحِسابِ یَومَ القِیامَةِ . ثُمَّ تَلا رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : «وَ الَّذِینَ یَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ» (61) . (62)
ط – الشَّفاعَةُ یَومَ القِیامَةِ
4762.رسول اللّه صلى الله علیه و آله – فی قَولِهِ تَعالى : «لِیُوَفِّیَهُمْ أُجُور: یُدخِلُهُمُ الجَنَّةَ . » وَیَزِیدَهُم مِن فَضْلِهِ » : الشَّفاعَةُ لِمَن وَجَبَت لَهُ الشَّفاعَةُ لِمَن صَنَعَ إلَیهِمُ المَعروفَ فِی الدُّنیا . (63)
4763.عنه صلى الله علیه و آله : إذا کانَ یَومُ القِیامَةِ جُمِعَ أهلُ الجَنَّةِ صُفوفا وأهلُ النّارِ صُفوفا ، فَیَنظُرُ الرَّجُلُ مِن صُفوفِ أهلِ النّارِ إلَى الرَّجُلِ مِن صُفوفِ أهلِ الجَنَّةِ ، فَیَقولُ : یا فُلانُ ، أما تَذکُرُ یَومَ اصطَنَعتُ إلَیکَ فِی الدُّنیا مَعروفا؟ فَیَأخُذُ بِیَدِهِ فَیَقولُ : اللّهُمَّ إنَّ هذَا اصطَنَعَ إلَیَّ فِی الدُّنیا مَعروفا ، فَیُقالُ لَهُ : خُذ بِیَدِهِ أدخِلهُ الجَنَّةَ بِرَحمَةِ اللّه ِ . (64)
4759.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : چیزى جز نیکى ، عمر را نمى افزاید .
4760.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مرگ انسان به سبب گناهان ، بیش از مرگ او به سبب اجل (سرآمدن عمر) است ، و زندگىِ او به سبب نیکوکارى ، بیش از زندگى او به عُمر است .
ح – سبُک شدن حساب
4761.تاریخ بغداد – به نقل از ابن عبّاس -: پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «روز قیامت ، نیکى کردن و صله رحم ، حسابرسىِ سنگین را سبک مى سازند» . آن گاه، پیامبرِ خدا این آیه را خواند: «و [خردورزان، یعنى] آنان که با آنچه خدا فرموده – که [با آن،]پیوند داشته باشند – ، پیوند برقرار مى کنند و از پروردگارشان بیم دارند و از حساب سخت قیامت ، ترسان اند» .
ط – شفاعت شدن در روز قیامت
4762.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – درباره این آیه: «تا خداوند ، پاداش کامل به: آنان را وارد بهشت مى کند . و «از فضل خویش، براى آنان بیفزاید» ، یعنى: [دادنِ اجازه]شفاعت به کسانى که [حقِّ]شفاعت کردن، برایشان حتمى شده است، در حقّ هر کسى که در دنیا به آنان نیکى کرده باشد .
4763.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : چون روز قیامت شود ، بهشتیان در صف هایى ، و دوزخیان نیز در صف هایى فراهم مى آیند. فردى از صف هاى دوزخیان، به شخصى از صف هاى بهشتیان مى نگرد و مى گوید : فلانى! آیا آن روز را که در دنیا به تو نیکى کردم ، به یاد نمى آورى؟ پس آن بهشتى، دست او را مى گیرد و مى گوید: خداوندا! این شخص ، در دنیا به من نیکى کرده است. پس به او گفته مى شود: «دست او را بگیر و به سبب رحمت الهى ، او را وارد بهشت کن» .
4764.تاریخ دمشق عن ابن عبّاس : قالَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : إنَّ لِلمَساکینِ دَولَةً . قیلَ : یا رَسولَ اللّه ِ ، وما دَولَتُهُم؟ قالَ : إذا کانَ یَومُ القِیامَةِ قیلَ لَهُم : اُنظُروا مَن أطعَمَکُم فِی اللّه ِ لُقمَةً أو کَساکُم ثَوبا أو سَقاکُم شَربَةً فَأَدخِلوهُ الجَنَّةَ . (65)
4765.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إنَّهُ لَیُنادِی المُنادی یَومَ القِیامَةِ : أینَ فُقَراءُ اُمَّةِ مُحَمَّدٍ صلى الله علیه و آله ؟ فَیَقوموا فَیَصفِفوا صُفوفَ القِیامَةِ ، ألا مَن أطعَمَکُم أکلَةً أو سَقاکُم شَربَةً أو کَساکُم خَلَقا أو جَدیدا فَخُذوا بِیَدِهِ فَأَدخِلوهُ الجَنَّةَ . فَلا یَزالُ صاحِبُهُ قَد تَعَلَّقَ بِصاحِبِهِ وهُوَ یَقولُ : یا رَبَّ العالَمینَ ، هذا أروانی ، ویَقولُ الآخَرُ : هذا کَسانی ، فَلا یَبقى مِن فُقَراءِ اُمَّةِ مُحَمَّدٍ صلى الله علیه و آله صَغیرٌ ولا کَبیرٌ إلّا أدخَلَهُمُ اللّه ُ عز و جل الجَنَّةَ . (66)
4766.عنه صلى الله علیه و آله : إذا کانَ یَومُ القِیامَةِ جَمَعَ اللّه ُ الأَوَّلینَ وَالآخِرینَ ، ثُمَّ أمَرَ مُنادِیا یُنادی : ألا لِیَقُم أهلُ المَعروفِ فِی الدُّنیا . فَیَقومونَ حَتّى یَقِفوا بَینَ یَدَیِ اللّه ِ ، فَیَقولُ اللّه ُ : أنتُم أهلُ المَعروفِ فِی الدُّنیا؟ فَیَقولونَ : نَعَم . فَیَقولُ : وأنتُم أهلُ المَعروفِ فِی الآخِرَةِ ؛ فَقوموا مَعَ الأَنبِیاءِ وَالرُّسُلِ فَاشفَعوا لِمَن أحبَبتُم فَأَدخِلوهُ الجَنَّةَ حَتّى تُدخِلوا عَلَیهِمُ المَعروفَ فِی الآخِرَةِ کَما أدخَلتُم عَلَیهِمُ المَعروفَ فِی الدُّنیا . (67)
4764.تاریخ دمشق – به نقل از ابن عبّاس -: پیامبر خدا فرمود: «براى بینوایان هم ، دولتى و نوبتِ گشایشى است». گفتند: دولت آنان چیست ، اى پیامبر خدا؟ فرمود: «چون روز قیامت شود ، به آنان مى گویند: بنگرید ، هر کس را که در راه خدا به شما طعام یا پوشاکى داده و یا سیرابتان کرده است ، به بهشت ببرید» .
4765.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : روز قیامت، منادى ندا مى دهد: «تهى دستان امّت محمّد صلى الله علیه و آله کجایند؟» . آنان برمى خیزند و در صف هاى قیامت، به صف مى شوند. [به آنان گفته مى شود:] «آگاه باشید! هر کس یک نوبت سیرتان کرده ، یا سیرابتان ساخته و یا شما را با جامه اى کهنه یا نو پوشانده است ، دستش را بگیرید و او را به بهشت وارد کنید» . پیوسته ، هر کسى به همراه [دنیایىِ] خود آویخته است و مى گوید: اى پروردگار جهانیان! این ، سیرابم کرده است. و دیگرى مى گوید: این ، مرا پوشانده است. پس هیچ تهى دستى از تهى دستان امّت محمّد ، چه کوچک و چه بزرگ، نمى ماند، مگر آن که خداى متعال، همه را وارد بهشت مى کند .
4766.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : چون روز قیامت شود ، خداوند همه پیشینیان و پسینیان را گرد مى آورد . سپس به منادى فرمان مى دهد که ندا دهد: «نیکوکاران در دنیا، برخیزند!» . آنان برمى خیزند، تا آن که در پیشگاه خدا مى ایستند . خداوند مى فرماید: «شما ، در دنیا اهل نیکى بودید؟». مى گویند: آرى . [خداوند] مى فرماید: «شما ، اهل نیکىِ آخرت نیز هستید. پس همراه پیامبران و فرستادگان بایستید و براى هر که مى خواهید ، شفاعت کنید و او را به بهشت وارد کنید ، تا در آخرت بر آنان نیکى کرده باشید ، همچنان که در دنیا بر آنان نیکى کردید» .
ی – دُخولُ الجَنَّةِ
4767.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إنَّ البِرَّ یَهدی إلَى الجَنَّةِ . (68)
4768.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ اللّه َ لَیَبعَثُ المَعروفَ یَومَ القِیامَةِ فی صورَةِ الرَّجُلِ المُسلِمِ فَیَأتی صاحِبَهُ إذَا انشَقَّ عَنهُ قَبرُهُ فَیَمسَحُ عَن وَجهِهِ التُّرابَ ، ویَقولُ : أبشِر یا وَلِیَّ اللّه ِ بِأَمانِ اللّه ِ وکَرامَتِهِ ، لا یَهولَنَّکَ ما تَرى مِن أهوالِ یَومِ القِیامَةِ . فَلا یَزالُ یَقولُ لَهُ : اِحذَر هذا وَاتَّقِ هذا یُسَکِّنُ بِذلِکَ رَوعَهُ حَتّى جاوَزَ بِهِ الصِّراطَ . فَإِذا جاوَزَ بِهِ الصِّراطَ عَدَلَهُ وَلِیُ اللّه ِ إلى مَنازِلِهِ فِی الجَنَّةِ ، ثُمَّ یَثنی عَنهُ المَعروفُ فَیَتَعَلَّقُ بِهِ ، فَیَقولُ : یا عَبدَ اللّه ِ مَن أنتَ؟ خَذَلَنِی الخَلائِقُ فی أهوالِ القِیامَةِ غَیرَکَ ، فَمَن أنتَ؟ فَیَقولُ : أما تَعرِفُنی؟ فَیَقولُ : لا . فَیَقولُ : أنَا المَعروفُ الَّذی عَمِلتَهُ فِی الدُّنیا ، بَعَثَنِیَ اللّه ُ خَلقا لِاُجازِیَکَ بِهِ یَومَ القِیامَةِ . (69)
4769.عنه صلى الله علیه و آله : أهلُ المَعروفِ فِی الدُّنیا أهلُ المَعروفِ فِی الآخِرَةِ ، وأهلُ المُنکَرِ فِی الدُّنیا أهلُ المُنکَرِ فِی الآخِرَةِ ، وأوَّلُ مَن یَدخُلُ الجَنَّةَ أهلُ المَعروفِ .(70) [3]
ى – ورود به بهشت
4767.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نیکى ، به بهشت ، راه نمایى مى کند .
4768.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداوند در روز قیامت ، «نیکى» را در سیماى مردى مسلمان برمى انگیزد و چون قبر فرد نیکوکار شکافته شود ، پیش او مى آید و خاک از چهره اش مى زداید و مى گوید: «اى دوست خدا! مژده باد تو را به امان و کرامت الهى! آنچه از هراس هاى قیامت مى بینى ، تو را به وحشت نیفکنَد» . پس همواره به او مى گوید: «از این ، بر حذر باش و از این ، پروا کن» و به این وسیله، نگرانىِ او را آرامش مى بخشد ، تا آن که او را از صراط ، عبور دهد . پس چون او را از صراط عبور داد ، آن ولىّ خدا او را به جایگاه هایش در بهشت مى برد . آن گاه، «نیکى» از او جدا مى شود و او به «نیکى» مى آویزد و مى گوید: تو کیستى؟ در ترس هاى قیامت ، جز تو ، همه مخلوقات تنهایم گذاشتند . تو کیستى؟ مى گوید: «مرا نمى شناسى؟» . [نیکوکار] مى گوید: نه . مى گوید: «من همان کار نیکم که تو در دنیا انجام دادى. خداوند مرا به صورت آفریده اى برانگیخت تا پاداش نیکى ات را در روز قیامت بدهم» .
4769.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نیکوکارانِ دنیا ، در آخرت نیز اهل نیکى اند و بدکارانِ دنیا ، در آخرت هم اهل بدى اند. و اوّلین کسى که وارد بهشت مى شود ، نیکوکار است .
5 / 3
النَّوادِرُ
4770.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : أیُّما رَجُلٍ صَنَعَ إلى رَجُلٍ مِن وُلدی صَنیعَةً فَلَم یُکافِئهُ عَلَیها فَأَنَا المُکافِئُ لَهُ عَلَیها . (71)
4771.ثواب الأعمال عن أحمد بن أبی عبد اللّه البرقی عن أ قالَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : أهلُ المَعروفِ فِی الدُّنیا أهلُ المَعروفِ فِی الآخِرَةِ . قیلَ : یا رَسولَ اللّه ِ ، وکَیفَ ذلِکَ؟ قالَ : یُغفَرُ لَهُم بِالتَّطَوُّلِ مِنهُ عَلَیهِم ، ویَدفَعونَ حَسَناتِهِم إلَى النّاسِ فَیَدخُلونَ بِهَا الجَنَّةَ ، فَیَکونونَ أهلَ المَعروفِ فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ . (72)
4772.الإمام الصادق علیه السلام : قالَ أصحابُ رَسولِ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : یا رَسولَ اللّه ِ ، فِداکَ آباؤُنا واُمَّهاتُنا! إنَّ أصحابَ المَعروفِ فِی الدُّنیا عُرِفوا بِمَعروفِهِم ، فَبِمَ یُعرَفونَ فِی الآخِرَةِ؟ فَقالَ : إنَّ اللّه َ – تَبارَکَ وتَعالى – إذا أدخَلَ أهلَ الجَنَّةِ الجَنَّةَ أمَرَ ریحا عَبِقَةً طَیِّبَةً فَلَزِقَت بِأَهلِ المَعروفِ ، فَلا یَمُرُّ أحَدٌ مِنهُم بِمَلَأٍ مِن أهلِ الجَنَّةِ إلّا وَجَدوا ریحَهُ ، فَقالوا : هذا مِن أهلِ المَعروفِ . (73)
5 / 3
گوناگون
4770.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس به یکى از فرزندان من مِلکى عطا کند و او جبرانش نکند ، خودم جبرانش مى کنم .
4771.ثواب الأعمال – به نقل از احمد بن ابى عبد اللّه برقى ، از پدرش: پیامبر خدا فرمود: «نیکوکارانِ دنیا ، اهل نیکى در آخرت اند» . گفتند: چگونه ، اى پیامبر خدا؟ فرمود: «با نیکى و لطف خدا بر آنان ، آمرزیده مى شوند. آنان هم نیکى هاى خود را به مردم مى دهند و مردم به سبب نیکى هاى آنها، به بهشت مى روند. این گونه است که آنان ، نیکوکاران در دنیا و آخرت مى شوند» .
4772.امام صادق علیه السلام : اصحاب پیامبر خدا گفتند: اى پیامبر خدا ، پدران و مادرانمان به فدایت! نیکوکارانِ دنیا ، با نیکى هایشان شناخته شده اند. در آخرت به چه چیزى شناخته مى شوند؟ فرمود: «خداوند متعال ، آن گاه که بهشتیان را وارد بهشت کند ، به بادى معطّر و خوش بو فرمان مى دهد که پیوسته همراه نیکوکاران باشد. پس هیچ یک از نیکوکاران ، بر گروهى از بهشتیان نمى گذرد ، مگر این که آنان آن بوى خوش را مى یابند و مى گویند: این ، از نیکوکاران است» .
1) هود : 114.
2) تاریخ دمشق : ج 3 ص 472 عن شدّاد بن أوس ؛ بحار الأنوار : ج 15 ص 399 ح 27 نقلاً عن المنتقى فی مولود المصطفى.
3) سنن الترمذی : ج 4 ص 355 ح 1987 ؛ الأمالی للطوسی : ص 186 ح 312 نحوه کلاهما عن أبی ذرّ ، بحار الأنوار : ج 71 ص 393 ح 63.
4) مسند ابن حنبل : ج 8 ص 113 ح 21543.
5) حلیة الأولیاء : ج 4 ص 217.
6) کفایة الأثر : ص 190 عن عائشة ، بحار الأنوار : ج 36 ص 349 ح 218 ؛ کنز العمّال : ج 4 ص 244 ح 10357 نقلاً عن ابن عساکر عن أبی ذرّ.
7) الزلزلة : 7.
8) آل عمران : 30.
9) المزّمّل : 20.
10) النجم : 31.
11) الرحمن : 60.
12) المطفّفین : 22.
13) آل عمران : 198.
14) الانسان : 5.
15) آل عمران : 193.
16) الأمالی للطوسی : ص 473 ح 1032 عن الحارث الهمدانی عن الإمام علیّ علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 71 ص 176 ح 15.
17) مکارم الأخلاق : ج 2 ص 365 ح 2661 عن أبی ذرّ ، بحار الأنوار : ج 77 ص 76 ح 3.
18) کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 396 ح 5846 ، بحار الأنوار : ج 71 ص 172 ح 2 وراجع : کنز العمّال : ج 15 ص 667 ح 42650 .
19) سنن الترمذی : ج 5 ص 50 ح 2686 عن أبی سعید الخدری.
20) الأمالی للطوسی : ص 183 ح 306 عن أبی قلّابة ، بحار الأنوار : ج 69 ص 382 ح 44.
21) الأدب المفرد : ص 180 ح 593 عن معقل المزنی.
22) المناقب لابن شهرآشوب : ج 1 ص 46 عن قتادة ، بحار الأنوار : ج 18 ص 197 ح 30.
23) شُعَب الإیمان : ج 6 ص 525 ح 9154 عن ابن عبّاس ؛ الزهد للحسین بن سعید : ص 31 ح 78 ، بحار الأنوار : ج 75 ص 43 ح 7.
24) النساء : 40.
25) الأنعام : 160.
26) عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 293 ح 46 عن الحسن بن علیّ بن فضّال عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 96 ص 361 ح 29.
27) حلیة الأولیاء : ج 2 ص 161 عن أنس.
28) النحل : 30.
29) البقرة : 201.
30) الأعراف : 156.
31) النحل : 41.
32) العنکبوت : 27.
33) یوسف : 56 و 57.
34) مسند ابن حنبل : ج 4 ص 252 ح 12266 وص 564 ح 14020 کلاهما عن أنس.
35) تحف العقول : ص 7 ، بحار الأنوار : ج 77 ص 62 ح 4.
36) کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 381 ح 5826 ، بحار الأنوار : ج 77 ص 140 ح 18 ؛ شُعَب الإیمان : ج 6 ص 481 ح 8983 عن عبد اللّه بن مسعود.
37) تحف العقول : ص 53 ، بحارالأنوار : ج 77 ص 157 ح 137.
38) أعلام الدین : ص 268 عن الإمام علیّ علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 85 ص 164 ح 12.
39) المجادلة : 22.
40) تنبیه الخواطر : ج 2 ص 200.
41) تنبیه الخواطر : ج 2 ص 235 ؛ الدرّ المنثور : ج 8 ص 87 نقلاً عن ابن مردویه عن کثیر بن عطیّة عن رجل و فیه «یدا» بدل «برّا».
42) ثواب قضاء حوائج الإخوان : ص 54 ح 13 عن ابن عمر ؛ تحف العقول : 204 عن الإمام علیّ علیه السلام نحوه.
43) الفردوس : ج 4 ص 214 ح 6646 عن عمر بن الخطّاب.
44) قرب الإسناد : ص 76 ح 244 عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 74 ص 88 ح 2 ؛ قضاء الحوائج لابن أبی الدنیا : ص 22 ح 3 عن أبی سعید الخدری نحوه.
45) الأمالی للطوسی : ص 603 ح 1249 عن عبید اللّه بن الولید عن الإمام الباقر علیه السلام عن اُمّ سلمة ، بحار الأنوار : ج 74 ص 407 ح 1 ؛ المعجم الکبیر : ج 8 ص 261 ح 8014 عن أبی اُمامة.
46) تفسیر القمّی : ج 1 ص 364 عن أبی بصیر عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 71 ص 242 ح 2.
47) الفردوس : ج 2 ص 33 ح 2207 عن أبی هریرة.
48) شُعَب الإیمان : ج 6 ص 256 ح 8061 عن أنس.
49) الجعفریّات : ص 56 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 74 ص 103 ح 61.
50) قضاء الحوائج لابن أبی الدنیا : ص 21 ح 1 عن بلال.
51) دعائم الإسلام : ج 2 ص 323 ح 1219.
52) السنن الکبرى : ج 10 ص 409 ح 21130.
53) الجعفریّات : ص 56 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام.
54) المستدرک على الصحیحین : ج 3 ص 548 ح 6038 عن ثوبان ؛ الزهد للحسین بن سعید : ص 33 ح 87 عن محمّد بن مسلم عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 74 ص 81 ح 84.
55) تاریخ بغداد : ج 1 ص 386 الرقم 357 عن ابن عبّاس.
56) الزهد للحسین بن سعید : ص 34 ح 90 عن أبی محمّد الفزاری عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 74 ص 82 ح 86 وراجع : المعجم الأوسط : ج 2 ص 19 ح 1092.
57) مسند ابن حنبل : ج 5 ص 441 ح 16079 عن بعض بنی رافع بن مکیث ؛ الدعوات : ص 127 ح 314 عن الإمام الباقر علیه السلام وفیه «یزید» بدل «زیادة» ، بحار الأنوار : ج 74 ص 85 ح 96.
58) الفردوس : ج 2 ص 32 ح 2202 عن أبی سعید الأنصاری ؛ الزهد للحسین بن سعید : ص 29 ح 72 عن ابن سنان عن الإمام الصادق علیه السلام عنه صلى الله علیه و آله نحوه ، بحارالأنوار : ج 71 ص 395 ح 73.
59) سنن الترمذی : ج 4 ص 448 ح 2139 عن ثوبان ؛ مکارم الأخلاق : ج 2 ص 237 ح 2573 عن سلمان ، بحار الأنوار : ج 76 ص 318.
60) مکارم الأخلاق : ج 2 ص 179 ح 2461 ، بحار الأنوار : ج 78 ص 83 ح 84.
61) الرعد : 21.
62) تاریخ بغداد ج 1 ص 386 الرقم 357.
63) المعجم الکبیر : ج 10 ص 201 ح 10462 عن عبد اللّه بن مسعود.
64) تاریخ بغداد : ج 4 ص 332 الرقم 2152 عن أنس.
65) تاریخ دمشق : ج 14 ص 99 ح 3395.
66) تاریخ أصبهان : ج 2 ص 201 الرقم 1458 عن أنس.
67) الدرّ المنثور : ج 4 ص 236 نقلاً عن ابن مردویه عن ابن عبّاس.
68) صحیح البخاری : ج 5 ص 2261 ح 5743 عن عبد اللّه بن مسعود ؛ المحاسن : ج 1 ص 72 ح 27 عن الحسن البصری عن الإمام الباقر علیه السلام وفیه «یدعو» بدل «یهدى» ، بحارالأنوار : ج 69 ص 390 ح 65.
69) قضاء الحوائج لابن أبی الدنیا : ص 98 ح 116 عن ابن عمر.
70) المعجم الأوسط : ج 6 ص 163 ح 6086 عن اُمّ سلمة ؛ تحف العقول : ص 56 ، بحار الأنوار : ج 77 ص 159 ح 157.
71) الأمالی للطوسی : ص 355 ح 736 عن علیّ بن جعفر عن أخیه الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 26 ص 228 ح 6 و 8 وج 96 ص 225 ح 23.
72) ثواب الأعمال : ص 217 ح 1 ، بحار الأنوار : ج 74 ص 412 ح 25.
73) الکافی : ج 4 ص 29 ح 1 عن داوود بن فرقد أو قتیبة الأعشى ، بحار الأنوار : ج 8 ص 156 ح 95.
